Inhoud
- Begrip
- Belast
- Verplichting
- Uitbetaling
- Wettelijk kader ontbreekt
- Reistijd kan overwerk zijn
- Overwerk opnemen in de arbeidsovereenkomst
- Afspraken in CAO
- Voorbeelden van overwerkvergoeding
- Aanspraak op overwerkvergoeding
- Afspraken geen overwerk niet altijd bindend.
- Overwerk niet gelijk aan meerwerk
- Overwerk is geen loon
- Naslag
- Overwerken in Nederland eerder uitzondering dan regel?
- Stop met overwerken
- Minimumloon voor overwerk
- Wijziging compensatie overwerk met vrije tijd
- Onbetaald overwerk duur cadeau aan werkgevers
- Overwerk maakt werknemers niet per definitie ongelukkig
- Betaal voor 1 januari 2018 de opgebouwde overwerkuren uit
- Meer dan de helft van de managers werkt regelmatig over
- Overwerken niet goed voor privéleven
- Veranderingen 2019
- Bedrijven met NOW-steun mogen werknemers niet gratis laten overwerken
- Tijdens vakantie moet overwerk ook worden doorbetaald
Begrip
Overwerk zijn de uren die een werknemer meer heeft gewerkt dan hij volgens de arbeidsovereenkomst zou moeten werken. Overwerk wordt vaak uitbetaald. Het inhouden van geld als er minder uren wordt gewerkt of als er geen of weinig werk is, komt niet vaak voor.
Belast
De overwerkvergoeding is belast inkomen.
Verplichting
Een werknemer kan - als de bedrijfsomstandigheden (van tijdelijke aard) daartoe aanleiding geven - worden verplicht om over te werken. De verplichting kan ook in een
CAO staan, zij het dat daarbij vaak een maximum wordt gesteld.
Uitbetaling
Overwerk kan worden betaald worden door een uurvergoeding te geven. Daarnaast kan de werkgever een bedrag betalen voor het verrichten van arbeid op ongunstige uren. Soms worden de extra uren niet uitbetaald omdat de overwerkvergoeding al in het vaste salaris is verwerkt. Vaker komt het voor dat een werknemer tijd voor tijd krijgt. Dat wil zeggen dat de werknemer zijn overuren opspaart en hij deze uren opneemt als hij verlof wil nemen.
In schema:
|
Toeslag |
Geen toeslag |
| Uren vergoed |
Uren vergoed en toeslag |
Uren vergoed, geen toeslag |
| Uren niet vergoed |
Uren niet vergoed, wel toeslag |
Uren niet vergoed noch toeslag |
Wettelijk kader ontbreekt
Een wettelijk kader over overwerk ontbreekt. Alleen de Arbeidstijdenwet is interessant, die de grenzen aangeeft hoe lang en met welke frequentie werknemers mogen (over)werken.
Reistijd kan overwerk zijn
Op 15 februari 2008 heeft de Hoge Raad beslist dat extra reistijd overwerk is als:
- de normale arbeidsduur wordt overschreden doordat de werknemer in opdracht van de werkgever naar een tijdelijke arbeidsplaats reist; en
- de tijdelijke arbeidsplaats op grote afstand ligt van de woon- of verblijfplaats van de werknemer.
De vergoeding voor de extra reistijd is dan overwerkloon. Het maakt niet uit of de werknemer tijdens die reistijd werkt of niet.
NB: Zie ook subrubriek
Arbeidstijden (inleiding).
Overwerk opnemen in de arbeidsovereenkomst
Werkgevers die willen dat hun werknemers in bepaalde gevallen overwerken, moeten hen daarvan bij het aangaan van de arbeidsoverkomst schriftelijk op de hoogte stellen. Aldus het Europese Hof van Justitie (8 februari 2001, dat zich baseert op een
EU-richtlijn waarin staat dat een werkgever een werknemer moet informeren over alle wezenlijke onderdelen van een arbeidscontract.
In een arbeidsovereenkomst (van een hogere functionaris) kan ook staan dat overuren bij de functie van de werknemer horen. Uit
jurisprudentie blijkt dat het aantal overuren dan wel binnen redelijke grenzen moet blijven.
Afspraken in CAO
In bijna alle
CAO's zijn tussen de werkgevers- en werknemersorganisaties afspraken over overwerk gemaakt. De afspraken hebben onder meer betrekking op
- arbeidstijden, rusttijden en pauzes m.b.t. het avond- en nachtwerk, werken op zondag en feestdagen, deze afspraken moeten vallen binnen de normen van de overlegregeling;
- het toestaan dat de gewerkte uren later in vrije tijd kunnen worden opgenomen (tijdcompensatie);
- de vergoeding;
- het uitsluiten* van bepaalde categorieën van de verplichting overwerk te verrichten, bijvoorbeeld voor werknemers van 55 jaar en ouder. Zij mogen overwerk verrichten maar je kunt hen daartoe niet verplichten.
* Het uitsluiten van oudere werknemers om overwerk te verrichten hoort tot de categorie
ontziemaatregelen’. Andere ontziemaatregelen kunnen zijn extra vrije dagen, de mogelijkheid bieden om gebruik te maken van een deeltijd-VUT of deeltijd-pensioen en een kortere werkweek.
De hoogte van de vergoeding is afhankelijk van het feit of het gaat om overwerk binnen de voor de organisatie gangbare werktijden. De extra uren die een parttimer binnen de gangbare werktijden werkt, worden daarom eerder als meeruren dan als overuren aangeduid, een voorkeur die alles te maken heeft met wel of niet toekennen van een extra vergoeding. In de meeste
CAO's is opgenomen dat van overwerk sprake is als de werknemer meer dan 38 uren heeft gewerkt. Voor het overwerken op 'ongunstige' uren (buiten de gangbare werktijden) wordt, afhankelijk van de mate van ongemak dat maatschappelijk gezien daaraan wordt toegekend, onderscheid gemaakt tussen werken in de ochtenduren, op avonden, zaterdagen, zondagen en feestdagen. De overwerkvergoeding is steeds de vergoeding van het uurloon plus een toeslag, bijvoorbeeld 25%, 33,3%, 50% enz. In vele organisaties is de toeslag voor het werken op zaterdagen verdwenen.
Voorbeelden van overwerkvergoeding
Tentoonstellingsbedrijven (2012)
Indien overuren gemaakt worden gelden de navolgende toeslagen van een uurloon:
- op maandag t/m vrijdag, de eerste 3 uren boven de normale arbeidsduur op een dag: 25%
- maandag tot en met vrijdag, de volgende uren: 50%
- zaterdag: 50%
- zondag: 100%
- Christelijke en nationale feestdagen: 150%
Ziekenhuis CAO (2013)
De geldelijke beloning bestaat uit een percentage van het uurloon en wel:
- 25% voor overwerk verricht tussen 06.00 uur en 22.00 uur op maandag tot en met vrijdag,
- met dien verstande dat in een periode van zeven dagen het aantal aldus te belonen uren
- maximaal vijf bedraagt; de overige uren worden beloond met 50%;
- 50% voor overwerk verricht tussen 22.00 uur en 06.00 uur op maandag tot en met vrijdag;
- 75% voor overwerk verricht op zaterdag tot 18.00 uur en op vrije dagen;
- 100% voor overwerk verricht op zaterdag vanaf 18.00 uur, op zon- en feestdagen tussen 00.00 uur en 24.00 uur en op 24 en 31 december tussen 18.00 en 24.00 uur. Onder vrije dagen worden voor de toepassing van dit artikel verstaan: de dagen, niet zijnde een zondag of feestdag, waarop de werknemer volgens zijn arbeids- en rusttijdenpatroon niet zou behoeven te werken.
Aanspraak op overwerkvergoeding
Of de werknemer aanspraak maakt op een overwerkvergoeding, zal afhangen van een aantal factoren. Als regel wordt, in aansluiting op de normale werktijden, een halfuur overwerken niet als zodanig als overwerk beschouwd. Dikwijls werkt de werknemer meer dan de overeengekomen werktijd zonder dat de werkgever daartoe uitdrukkelijk
opdracht heeft gegeven. Onder deze omstandigheden kan de werknemer niet zonder meer om uitbetaling van de overwerkuren vragen. Het is dan ook raadzaam dat de werknemer een urenstaat bijhoudt indien hij overwerkuren vergoed wil zien.
NB: Ook uit jurisprudentie valt op te maken dat verricht overwerk zonder dat daartoe opdracht is gegeven niet hoeft worden uitbetaald.
Afspraken geen overwerk niet altijd bindend
In een arbeidsovereenkomst of anderszins kan worden afgesproken dat overwerk niet wordt uitbetaald. Uit jurisprudentie blijkt dat aan deze afspraak grenzen worden verbonden. Vallen de overuren buiten de redelijke grenzen, dan moet de werkgever alsnog (een deel van) het overwerk uitbetalen. In een rechtszaak in 2012 stelde het hof dat anderhalf a twee uur aan overwerk redelijk is, het meerdere moest worden uitbetaald. Zie deze
uitspraak in Businesscompleet.
Overwerk niet gelijk aan meerwerk
Verwar overwerk niet met meerwerk of meeruren. Meeruren zijn de uren waarop de werknemer op verzoek van de werkgever extra werkt, maar waarbij het totaal aantal uren van iemand die fulltime werkt (voltijder) niet wordt overtroffen. Zie subrubriek
Meerwerk.
Overwerk is geen loon (tot 1-1-2018)
Artikel 6 van de Wet minimumloon en minimumvakantietoeslag zegt expliciet dat de overwerkvergoeding geen loon is. Dit betekent onder meer dat overwerk niet meetelt voor de berekening van vakantietoeslag. De Hoge Raad heeft dat nog eens bekrachtigd (LJN BM5754, Hoge Raad, Vakantiegeld over overwerkvergoeding, Cassatie, 10 september 2010).
N.B. vanaf 1-1-2018 is over overwerk wel vakantietoeslag verschuldigd.
Naslag
Meer informatie is te vinden in Handboek Loonheffingen. Ga naar subrubriek Loon- en inkomstenbelasting en klik bij Handboeken Loonheffingen op het door u gewenste jaar.
Overwerken in Nederland eerder uitzondering dan regel?
Fout, eerder regel dan uitzondering. In Nederland werken we per week vaak over en hiermee stijgen we zelfs boven het wereldwijde gemiddelde uit. We werken gemiddeld zo’n acht tot twaalf uur per week over, of wel een extra werkdag per week, aldus
Regus (2015) de wereldwijde aanbieder van flexibele werkplekken, onder meer dan 44.000 mensen uit het bedrijfsleven uit meer dan 100 verschillende landen.
Jessika van Veen, algemeen directeur Regus Nederland: 'Het is bewonderenswaardig dat Nederlandse werknemers zo betrokken zijn bij het werk, maar tegelijkertijd is het ook zorgwekkend dat zij wekelijks overuren maken. Wanneer werknemers de mogelijkheid hebben om dichter bij huis te werken, kunnen zij profiteren van een kortere reistijd en efficiënter met hun tijd omgaan. Lange werkdagen en daarna nog een lange rit naar huis kunnen slecht zijn voor de gezondheid.
Stop met overwerken
Overwerken heeft een slechte invloed op je prestaties en productiviteit. Mensen die 40 uur per week werken zijn productiever dan mensen die 60 uur per week maken, dat blijkt uit onderzoek van CNBC e.a. Ga je op tijd naar huis dan houd je meer tijd over voor andere dingen; je krijgt meer energie en zal daardoor productiever zijn.
Productiviteit schroef je ook op door werkzaamheden op te hakken in korte blokken. Ga bijvoorbeeld 25 minuten geconcentreerd aan de slag met één taak, neem een pauze van 5 minuten en ga weer door. Onderzoek wat voor jou een goede bloklengte is. (Bron: MT, 6 feb. 2017)
Minimumloon voor overwerk
Vanaf 1 januari 2018 moet een werkgever het minimumloon betalen voor overwerk. Dit is geregeld door aanpassing van het loonbegrip in de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (Wml). Daar staat nu dat onder loon de geldelijke inkomsten uit hoofde van de dienstbetrekking worden verstaan, met uitzondering van onder andere verdiensten uit overwerk.
Deze uitzondering vervalt met ingang van 1 januari 2018. Dit betekent dat een werknemer vanaf 2018 niet alleen recht heeft op minimumloon, maar ook op vakantiebijslag over zijn overwerkloon. (Bron: Online Nieuwsbrief, juni 2017)
Wijziging compensatie overwerk met vrije tijd
Vaak wordt overwerk gecompenseerd door een tijd-voor-tijdregeling. Vanaf 1 januari 2019 is dat alleen nog maar mogelijk als daarover in een
CAO-afspraken zijn gemaakt. Voor uitzendkrachten is dat de
CAO van de inlener. Bij een nulurencontract is compensatie in vrije tijd helemaal niet meer mogelijk. Bovendien moet het overwerk voor 1 juli van het kalenderjaar volgend op het kalenderjaar waarin het overwerk is verricht, in betaalde vrije tijd zijn gecompenseerd. Is dat niet het geval, dan moet het minimumloon alsnog worden uitbetaald. (Bron: Fiscount, juni 2017)
NB: De regels voor compensatie met vrije tijd zijn niet van toepassing als voor het totaal aantal uren, inclusief overwerk, ten minste het minimumloon is betaald.
Onbetaald overwerk duur cadeau aan werkgevers
De 7 miljoen werknemers in Nederland verrichten jaarlijks voor ruim 20 miljard euro aan onbetaald overwerk, zo blijkt uit onderzoek van TNO in opdracht van de
FNV. Als je dit zou omzetten naar betaald werk, dan levert dat bijna 300.000 extra fulltime banen op. Daarmee is de officiële werkloosheid in één klap voor meer dan de helft opgelost, vindt
FNV. Werkgevers en deskundigen vinden uitspraak van de bond onzin. 'Een moderne economie heeft flexibiliteit nodig'.
Anders dan hoogopgeleiden krijgen laagopgeleiden hun overuren vaak wel uitbetaald, ze werken wel beduidend minder over: 29 procent. (Bronnen TNO & De Volkskrant, juli 2017)
Overwerk maakt werknemers niet per definitie ongelukkig
De overgrote meerderheid van de Nederlandse werknemers (88 procent) is tevreden met hun werk – ondanks het feit dat ze soms moeten overwerken.
Dat blijkt uit onderzoek van Epson, waarin 83 procent bovendien aangeeft tevreden te zijn over hun werk-vrijetijdbalans. Dat is niet zo gek, wanneer u bekijkt waardoor overwerk vaak door wordt veroorzaakt: socializen met collega’s. 37 procent van de ondervraagden geeft aan daarvoor graag langer op kantoor te blijven. (Bron: Epson,
9 aug. 2017)
Betaal voor 1 januari 2018 de opgebouwde overwerkuren uit
Wijzigingen in de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (
WML) zorgen komend jaar voor een aantal wijzigingen in het berekenen en vaststellen van het loon. Eén van de wijzigingen is dat u als werkgever vanaf 1 januari 2018 vakantietoeslag moet betalen over de door uw werknemer gewerkte overuren. Dit geldt ook voor de overuren die in 2017 zijn gemaakt en in 2018 worden uitbetaald. (Bron: Rechtblog, 20 dec. 2017)
Meer dan de helft van de managers werkt regelmatig over
In 2017 gaf 29 procent van alle werknemers aan regelmatig over te werken. Van de managers werkt 56 procent regelmatig over, waarmee deze beroepsgroep het vaakst overuren maakt. Zeven op de tien werknemers werkten soms of helemaal niet over.
Van alle werknemers gaf 34 procent in 2017 aan niet meer uren te hebben gewerkt dan contractueel is vastgelegd. Onder vrouwen is dit aandeel met 37 procent groter dan onder mannen (31 procent). Regelmatig overwerken wordt door mannen vaker gedaan dan door vrouwen: 32 procent en 26 procent. Mannelijke en vrouwelijke werknemers geven nagenoeg even vaak aan dat ze soms overwerken. Werknemers die regelmatig overwerken, deden dat in 2017 gemiddeld 6 uur per week, werknemers die soms overwerken maakten 3 overuren per week. Dit betreft zowel betaalde als onbetaalde overuren. (Bron:
CBS, 24 jul. 2018)
Overwerken niet goed voor privéleven
Nederlanders werken gemiddeld drie uur per week over. Bij de helft van deze mensen heeft levert dit privéproblemen op. Dit meldt bureau Kantar dat in opdracht van Zilveren Kruis onderzoek deed naar overwerken.
Overwerken zorgt vaak wel voor vervelende situaties. 40% van de overwerkers heeft een schuldgevoel naar hun kinderen. Verder slapen werknemers slechter en leven ze ongezonder door het overwerken. Ook gaven ze aan minder sociaal contact te hebben en dat het negatieve gevolgen heeft voor hun relatie. (Bron:
ZZP-Forum, 3 sep. 2018)
Veranderingen 2019
Vaak wordt overwerk gecompenseerd door een tijd-voor-tijdregeling. Vanaf 1 januari 2019 is dat alleen nog maar mogelijk als daarover in een
CAO afspraken zijn gemaakt. Voor uitzendkrachten is dat de
CAO van de inlener. Bij een nulurencontract is compensatie in vrije tijd helemaal niet meer mogelijk. Bovendien moet het overwerk voor 1 juli van het kalenderjaar volgend op het kalenderjaar waarin het overwerk is verricht, in betaalde vrije tijd zijn gecompenseerd. Is dat niet het geval, dan moet het minimumloon alsnog worden uitbetaald. De regels voor compensatie met vrije tijd zijn niet van toepassing als voor het totaalaantal uren, inclusief overwerk, ten minste het minimumloon is betaald.
Wanneer er in de
CAO niets is opgenomen over de compensatie van meer- en overuren in tijd, dan moeten de extra uren altijd aan de werknemers worden uitbetaald indien het niet of gedeeltelijk uitbetalen van die meeruren tot gevolg zou hebben dat het loon over contracturen plus meeruren onder het naar evenredigheid vermeerderde wettelijk minimumloon zou uitkomen.
Is er bij een organisatie geen
CAO van toepassing? Dan is het vanaf 1 januari 2019, bij werknemers met een minimum loon, niet mogelijk om overwerk met vrije tijd te compenseren. Bij medewerkers met een loon hoger dan het minimum loon is deze restrictie dus niet aan de orde en mag u deze tijd-voor-tijd regeling handhaven dan wel invoeren. Dit laatste ook weer onder de voorwaarde dat minimaal het naar evenredigheid vermeerderde wettelijk minimumloon wordt uitbetaald. (Bronnen: NAHV Accountants, Flynth e.a.)
NB: De wetswijziging beperkt de tijd-voor-tijd-regeling behoorlijk. De wijziging is voornamelijk een belangrijk aandachtspunt voor werkgevers die een salaris betalen dat gelijk is aan of net boven het minimumloon ligt. Voor de werknemers die een salaris ver boven het minimumloon verdienen, heeft de wetswijziging geen gevolgen.
Bedrijven met NOW-steun mogen werknemers niet gratis laten overwerken
De werkgever heeft een loondoorbetalingsverplichting, ook als de arbeid geheel of gedeeltelijk niet is verricht. Zij kunnen ‘in principe’ niet verplicht worden om deze uren later dit jaar gratis in te halen. Dat antwoordt minister Koolmees op Kamervragen. (Bron: Rijksoverheid,
31 mrt. 2021)
Tijdens de vakantie moet overwerk ook worden doorbetaald
Vakantiegeld is eigenlijk het loon dat wordt doorbetaald tijdens een vakantieperiode.
Wat in de volksmond vakantiegeld wordt genoemd is feitelijk de vakantietoeslag of vakantiebijslag (meestal 8%).
Hoe moet nou de beloning tijdens die vakantieperiode berekend worden? Of anders gezegd wat wordt allemaal meegeteld? Het gaat natuurlijk om het reguliere maandloon, maar ook de ploegentoeslag, de overuren en de meeruren, wanneer de laatste twee emolumenten regelmatig c.q. structureel voorkomen. Hetzelfde geldt ook voor de loondoorbetaling vanwege ziekte (
WULBZ).
Over overwerk, ploegentoeslag en meeruren moet ook 8% vakantietoeslag worden betaald.
