Inhoud
- Oorsprong woord salaris
- Van stukloon naar tariefstelsel
- Nieuwe vormen van belonen
- Basisinkomen
- Zwitsers stemmen tegen basisinkomen
- Modern en onderscheidend belonen
Oorsprong woord salaris
Een oud beloningssysteem betreft het salaris. Het woord 'salaris' is afkomstig van het Latijnse 'salarium', dat 'zoutrantsoen' betekent. In het oude Rome ontvingen soldaten en bedienden voor bewezen diensten geen geld, maar zout en andere benodigdheden van de staat. Ze kregen een 'salarium'. In de oudheid was zout uiterst kostbaar. Het was van essentieel belang voor het bewaren van vlees en vis.
Van stukloon naar tariefstelsel
Vroeger werden werknemers onder meer betaald op basis van stukloon*, dat hield in dat hun loon was gebaseerd op de hoeveelheid producten die zij fabriceerden, afleverden (voorbeeld: aantal kilo's geplukte kersen of gerooide aardappels). Verkopers kregen een percentage van de omzet die zij verkochten. Later kwamen tariefstelsels in zwang, via tijdsstudies gemeten tarieven (onder meer toegepast in de Amerikaanse auto-industrie). Een variant van het tariefloon is
contractloon, van te voren is afgesproken hoeveel productie geleverd moet worden, wie harder werkt is eerder klaar.
Loon naar (kwantitatieve) prestatie leek een alleszins redelijk systeem, zo werd geredeneerd, immers degene die meer omzet draaide, meer producten maakte, verdiende ook meer. Op basis van de gemeten 'output' kon het salaris eenvoudig worden vastgesteld.
Het werd gecompliceerder toen er meer functies kwamen waarbij de werknemers niet duidelijk een product maakten of een omzet draaiden. Als voorbeeld, op basis waarvan moet men een secretaresse belonen:
- (kwantitatief) het aantal telefoontjes dat zij per dag afhandelt, het aantal foutloos getypte pagina's, het aantal verstuurde E-mails en/of
- (kwalitatief) de mate van tevredenheid van de chef?
* Zodra meerdere elementen in de beloning worden betrokken, wordt er gesproken over
multi-factor-beloning. Dat doet zich bijvoorbeeld voor als naast het aantal stuks of omzet, het gebruik van grondstoffen of de beoordeling van 'zachte gegevens' als inzet en samenwerken in de beloning tot uitdrukking komen.
Nieuwe vormen van belonen
Zijn functieomschrijvingen nog wel van deze tijd? Moeten we medewerkers wel plaatsen in loonschalen? Het klassieke model is nog steeds gangbaar maar medewerkers en organisaties veranderen, waarmee ook de systemen van belonen en waarderen veranderen.
Een voorbeeld van een nieuw beloningssysteem is het creëren van een democratische cultuur. Advocatenkantoor Bruggink & Van der Velden is hiermee begonnen. "Bij ons krijgt iedere medewerker een basissalaris dat overeenkomt met 64 procent van wat je elders verdient. Vervolgens bepalen we hoeveel uren met gemiddeld tarief iedereen moet maken om als kantoor break-even te draaien. De helft van de geïncasseerde eigen uren boven dat break-evenpunt is je bonus."
Een andere manier die in bedrijven zoals Google, Microsoft en Apple gebruikt wordt, is belonen via werknemersaandelen. De filosofie hier achter is dat medewerkers op deze manier meer betrokken zijn bij de organisatie.
Basisinkomen
Even wennen: een basisinkomen is een inkomen voor alle burgers, gegeven of gegarandeerd door de overheid aan de burgers, het is genoeg om zonder extra's te leven. Een basisinkomen geldt voor iedereen: gehandicapten, werkenden, studenten, werkzoekende, ambtenaren, zelfstandigen, vrije beroepen. Een volledig basisinkomen zou in principe alle sociale toelagen overbodig maken zoals kindervergoedingen, studiebeurzen, leeflonen, en uitkeringen bij ziekte, werkloosheid en pensionering* (Bron: Wikipedia).
* De
AOW is in feite het enige basisinkomen dat voor ouderen (vanaf de
AOW-gerechtigde leeftijd) geldt, zij het met de voorwaarde dat hij/zij in de periode 15 jaar tot het bereiken van de
AOW-gerechtigde leeftijd in Nederland verbleef.
In Nederland hebben politieke partijen (o.m. Groen Links) het basisinkomen op hun programma gezet, zonder succes tot nu toe overigens. Dat is vooralsnog logisch, invoering van een basisinkomen raakt alle Nederlanders, en volgens de EU misschien ook wel mensen daarbuiten. Moeten werkenden met een inkomen dit ook hebben, vanaf welke leeftijd gaat het in, kan de bijstand verdwijnen, is de aanstaande quotumregeling overbodig, wanneer krijgen asielzoekers het basisinkomen, et cetera?
D66 pleit voor nieuw onderzoek naar een basisinkomen: Iedereen een inkomen, bij voorbaat, om sober van te leven. Met werken als optie. Het kan een oplossing zijn als automatisering banen blijft opslokken. De lobby voor invoering van een basisinkomen, die jarenlang een sluimerend bestaan leidde, lijkt effect te sorteren. D66 nam op zijn congres in november 2014 een motie aan om het onderzoek ernaar nieuw leven in te blazen. De Groningse wethouder Mattias Gijsbertsen van GroenLinks wil in zijn stad op korte termijn een experiment lanceren met elementen van het basisinkomen (Bron: Volkskrant, 4 nov. 2014).
Op gezette tijden komt het denken over een basisinkomen weer boven water en zo ook de eerste maanden van 2015. Afhankelijk van hoe je het hele belasting- en toeslagensysteem inricht, moet je dan denken aan ongeveer 800 tot 1300 euro per maand. En wie denkt dat het een grapje is: binnen verschillende politieke partijen bestaat er enthousiasme of in elk geval nieuwsgierigheid. Bovendien wordt in verschillende gemeenten (zoals Utrecht, Groningen en Nijmegen) nagedacht over proefprojecten. Het lijkt dus om een serieus idee te gaan, al zegt premier Mark Rutte er vooralsnog niets voor te voelen.
Hoe groot is het risico dat mensen de hele dag op de bank gaan hangen als ze niks voor hun geld hoeven doen? Een experiment in Canada liet zien dat mensen ietsje minder gingen werken. Maar de vrijgekomen tijd staken ze in bijvoorbeeld scholing of zorgtaken. Bovendien bleek bij dat experiment dat mensen gezonder werden (Bron: PO Actueel, 11 mei 2015).
Zwitsers stemmen tegen basisinkomen
Het eindresultaat van het referendum liet zien dat 76,9 procent van de stemmers tegen een basisinkomen is.
De afwijzing van het basisinkomen komt niet als een verrassing. Voorstanders betoogden dat een basisinkomen de menselijke waardigheid beter zou waarborgen, nu die onder druk staat door automatisering en het banenverlies dat daarmee gepaard gaat. Maar volgens de regering is het plan veel te duur en bevat het niet de juiste prikkels voor de arbeidsmarkt. (Bron: Z42, 6 jun. 2016)
Modern en onderscheidend belonen
Hoe kun je met een modern belonings- en arbeidsvoorwaardenbeleid een aantrekkelijke werkgever zijn en de bedrijfsstrategie ondersteunen?
Esther Flipse van Merknemers (en Partners) helpt haar klanten om – met bestaande arbeidsvoorwaarden en nieuwe ontwikkelingen uit de markt – te komen tot een onderscheidend beloningsbeleid. En dat zonder de loonkosten te verhogen. Flipse: “Bedrijven die bij ons komen zien medewerkers als het belangrijkste kapitaal en hebben dus goed werkgeverschap hoog in het vaandel. Maar om mensen te binden en boeien is er meer nodig dan alleen een mooi beleid.”
Lees ook
“Mensen maken pas gebruik van de mogelijkheden als deze ook bekend zijn”. Het is van belang om de mogelijkheden naar medewerkers goed te communiceren, het liefst gepersonaliseerd. "Hierdoor raken medewerkers bekend met het beleid en gaan zij het optimaal waarderen.”
Voorbeelden
