Inhoud
- Meest gebruikte beloningssystematiek: functie-of salarisschalen
- Initiële loonsverhoging
- Inflatie Nederland
- Incidentele loonsverhoging
- Voorbeeld indeling in salarisschaal (zie onder)
- Leeftijdsverhoging
- Gemiddelde loonstijging 2015 1,5%
- Top 5 redenen voor loonsverhoging
- Grootste stijging CAO-lonen sinds 2012
- CAO-lonen stijgen verder
- Vragen om een salarisverhoging: doe dit tijdens het beoordelingsgesprek
- Kleinste loonkostenstijging in 20 jaar
- Werkgevers willen bonussen in plaats van loonstijging
- Loonstijging afhankelijk van sector
- Misverstanden over extra loonstijging
- Prijsstabiliteit: waarom inflatie boven nul?
- Inflatie 2016 laagste in bijna 30 jaar
- In 2016 grootste CAO-loonstijging sinds 2009
- CAO loonsverhogingen 2017
- ING heeft empathie van een diepvrieskist
- Knot ziet nog altijd ruimte voor hogere lonen
- Zwakkere vakbond speelt rol bij achterblijven loonsverhoging
- Blaffen tegen de verkeerde boom
- CAO-lonen stijgen meer dan consumentenprijzen
- Snelle loonstijging kan nadelig zijn voor economie
- Oplossing conflict lerarensalarissen
- Een op de zes werknemers maakt in twee jaar promotie
- Hogere inkomens gaan in 2018 het meest op vooruit
- Gebruikelijk loon medisch specialisten 2018
- Flex drukt lonen, stuwt winsten
- Door te werken in de stad verdien je meer
- CAO loonsverhogingen 2018
- Meer loon leraren middelbare scholen
- FNV eist 5 procent meer loon in 2019
- CAO loonsverhogingen 2019
- Loonsverhogingen afdwingen
- Lonen gaan in 2020 sneller stijgen dan CPB verwacht
- Lonen stijgen een stuk minder in de marktsector sinds coronacrisis
- CAO loonsverhogingen 2020
- Moet een loonsverhoging in de CAO ook in de lonen zelf verwerkt worden of alleen in de schalen?
- KLM stelt afgesproken loonsverhoging uit, FNV overweegt kort geding
- Geen extra loonsverhoging in de zorg
- In 2020 grootste CAO-loonstijging in twaalf jaar
- Werkgever mag loonsverhoging vanwege corona uitstellen
- Prijscompensatie en prijsindexcijfer
- De prijzen zijn nog nooit zo snel gestegen, maar wat doen we met de prijscompensatie in de lonen? (Volkskrant augustus 2022)
- Vakbond FNV eist automatische inflatiecorrectie voor iedereen (19-9-2022)
- Tweederde werknemers verwacht inflatiecompensatie
- Wat is een periodiek?
- Cao-lonen, 1e kwartaal 2024
- Cao-lonen in derde kwartaal 2024 6,8 procent gestegen
Meest gebruikte beloningssystematiek: functie-of salarisschalen
Veel organisaties in Nederland gebruiken een beloningssystematiek die is gebaseerd op functie- of salarisschalen, met minimum en maximum salarissen. Deze schalen zijn soms vrij grof opgezet, in andere gevallen zijn ze heel sterk verfijnd. Ook salarisbedragen, de nummers die men aan de diverse schalen geeft en het aantal periodieke verhogingen (treden) binnen de schalen, verschillen per organisatie.
Veel bedrijven maken gebruik van de mogelijkheid via de loonstrook werknemers te belonen of te ‘straffen’ voor (gebrek aan) prestaties. De meeste werkgevers zorgen voor financiële prikkels via het systeem van periodieken. Een werknemer die erg goed presteert, krijgt behalve zijn normale periodiek er één of meer extra bij *; de slecht presterende werknemer krijgt een halve periodiek of helemaal niets.
*
Red.: En wat te doen als de goed presterende werknemer het einde van de salarisschaal heeft bereikt?
Wat is een periodiek?
Een periodiek is een trede in een salarisschaal. In de cao staan vaak regels over wanneer een medewerker naar een hogere trede gaat. Dan krijgt die medewerker er een periodiek bij, een salarisverhoging dus. Dat kan een jaarlijkse salarisverhoging zijn. Een voorwaarde voor deze periodieke verhoging is vaak dat de medewerker goed functioneert.
Over het algemeen wordt een periodiek ieder jaar gegeven. De meeste salarischalen o.a. bij de Overheid en de Zorg kennen 8 tot 15 periodieken.
Algemene salarisverhoging
Als een medewerker op de bovenste trede van de salarisschaal staat, dus de hoogste periodiek ontvangt, dan kun je die medewerker geen periodiek meer geven. Hij zit dan al aan het maximum van de salarisschaal en kan niet meer groeien in het salaris. Wel kan die medewerker nog een algemene salarisverhoging krijgen. Dat is een salarisverhoging die voor iedereen geldt en waarover in de cao afspraken zijn gemaakt. Voor zo’n algemene salarisverhoging maakt het niet uit of iemand goed functioneert.
Wanneer een medewerkers een algemene salarisverhoging krijgen, worden alle salarisschalen (en het individuele salaris) met en bepaald percentage verhoogd en wordt (wanneer er nog ruimte is) ook een periodiek gegeven.
Initiële loonsverhoging
De gestegen kosten van het levensonderhoud (index jaarlijks te berekenen door het Centraal Bureau voor de Statistiek) en/of de productiviteitsstijging van de organisatie, worden vaak geheel (automatische prijscompensatie*) of deels doorberekend in de salarissen van alle werknemers. Deze structurele algemene salarisverhoging, ook wel initiële of waardevaste loonsverhoging genoemd, werkt behalve in het salaris ook door in de vakantietoeslag en de pensioengrondslag. De initiële loonsverhoging spreekt men bij
CAO af.
* De automatische prijscompensatie, uitgaande van het inflatiecijfer van het CBS, wordt nog slechts gegeven aan werknemers in de bouw, landbouw en haven.
Inflatie Nederland
De inflatie volgens de consumentenprijsindex (CPI) steeg in november 2016 naar 0,6 procent. In oktober waren goederen en diensten voor de consument 0,4 procent duurder dan een jaar eerder.
Duurdere vakantiereizen naar het buitenland verhoogden de inflatie in november. In november lagen de prijzen van vakantiereizen 5,6 procent hoger dan vorig jaar, terwijl deze in oktober op jaarbasis nog 2,6 procent lager waren. Ook de prijsontwikkeling van voeding en kleding verhoogde de inflatie. Met name groenten en melk werden duurder en droegen bij aan de toename van de inflatie.
Omdat de prijsontwikkeling van
energie en voeding sterk fluctueert en de prijzen van alcohol en tabak vaak stijgen door belastingmaatregelen, wordt ook gekeken naar de inflatie exclusief deze productgroepen. De inflatie in november volgens deze maatstaf steeg naar
0,9 procent. In oktober was dit
0,6 procent. (Bron:
CBS, 6 okt. 2016)
Incidentele loonsverhoging
Naast de initiële loonsverhoging wordt de incidentele loonsverhoging onderscheiden, die voortkomt uit individueel toegekende salarisverhogingen, winstdelingen, toeslagen en bonussen. Een veel voorkomende incidentele loonsverhoging is de periodieke, meestal jaarlijkse, salarisverhoging binnen een salarisschaal
1, ook wel stijging van het
CAO-loon genoemd.
1 Ongeveer 65% van de bedrijven maakt tegenwoordig gebruik van de mogelijkheid via de loonstrook werknemers te belonen of te straffen voor (gebrek aan) prestaties. De meeste werkgevers zorgen voor financiele prikkels via het systeem van periodieken (treden binnen de salarisschaal). Een werknemer die erg goed presteert, krijgt behalve zijn normale periodiek er een of meer extra bij; de slecht presterende werknemer loopt zijn normale periodiek geheel of gedeeltelijk mis. (Bron: Centraal beheer, mei 2017)
Voorbeeld indeling in salarisschaal (zie onder)
Een werknemer in schaal 8 met een functiesalaris van € 4.398 zal nog drie jaren een periodieke salarisverhoging van circa 154 ontvangen. Heeft hij het maximum van schaal 8 (€ 4.859) bereikt, dan vindt geen verdere individuele salarisverhoging meer plaats. Plaatsing in schaal 9, met verdere salarisgroei tot € 5.312, is alleen mogelijk indien hij wordt gepromoveerd. Terzijde wordt nog opgemerkt dat de aanduiding 'ervaringsjaren' (ook wel functiejaren genoemd) misleidend kan zijn. Voorbeeld: een werknemer in schaal 10 met 6 ervaringsjaren, salaris € 5.114, wordt gepromoveerd tot chef, schaal 11. De werknemer heeft geen enkele ervaring met het geven van leiding. Toch wordt hij (minimaal) ingedeeld in schaal 11 met 5 ervaringsjaren. Het nieuwe (hogere) salaris bedraagt € 5.238. Was deze werknemer ingedeeld in schaal 11 met 0 ervaringsjaren, salaris € 4.326, dan had hij vanwege de loonsverlaging de 'promotie' waarschijnlijk niet geaccepteerd.
| Salarisschalen (euro's bruto per maand) |
| Schaal |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
| Ervaringsjaren |
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 |
3.232
3.368
3.506
3.642
3.778
3.914
4.052
4.118 |
3.426
3.570
3.715
3.860
4.004
4.150
4.294
4.438
4.584 |
3.631
3.784
3.938
4.092
4.246
4.398
4.552
4.706
4.859 |
3.850
4.012
4.174
4.337
4.499
4.662
4.824
4.987
5.150
5.312 |
4.079
4.252
4.426
4.598
4.770
4.942
5.114
5.286
5.461
5.632 |
4.326
4.508
4.690
4.773
4.956
5.138
5.320
5.503
5.684
5.866
6.049 |
4.584
4.778
4.972
5.165
5.360
5.554
5.747
5.942
6.136
6.331
6.524
6.717 |
4.860
5.068
5.274
5.482
5.688
5.895
6.102
6.309
6.515
6.723
6.930
7.138
7.344 |
| Periodiek |
136 |
144 |
154 |
162 |
172 |
182 |
194 |
207 |
NB: In bovengenoemde salarisschalen noemt men een gesloten salarisstructuur, het doorlopen van een salarisschaal vindt plaats op basis van leeftijd of aantal dienstjaren in de functie. Bij een open salarisstructuur is daarentegen sprake van een koppeling tussen (salaris)groei en beoordeling van de medewerkers.
Leeftijdsverhoging
Een variant op de periodieke salarisverhoging is de leeftijdsverhoging (anciënniteit). De jaarlijkse salarisverhoging vindt dan bijv. niet op 1 januari plaats, maar op de verjaardag van de werknemer. Ook salarisverhogingen in de maand dat de werknemer een, twee en meer jaren in dienst is, komen voor.
Gemiddelde loonstijging 2015 1,5%
Vakbonden en werkgevers hebben dit jaar loonsverhogingen van gemiddeld 1,5 procent afgesproken. Dat is iets lager dan de 1,6 procent van 2014. Naar verwachting zal het 2015-gemiddelde niet of nauwelijks meer veranderen in de rest van het kalenderjaar. (Bron:
AWVN)
Vakbonden en werkgevers hebben dit jaar loonsverhogingen van gemiddeld 1,5 procent afgesproken. Dat is iets lager dan de 1,6 procent van 2014. Naar verwachting zal het 2015-gemiddelde niet of nauwelijks meer veranderen in de rest van het kalenderjaar. Dat stelt werkgeversvereniging
AWVN. - See more at: http://oversalarisadministratie.nl/module/item/?id=73693&code=4731dd39d3f772292e015fd000e0f688&utm_source=copernica&utm_medium=email&utm_campaign=nieuwsbrief_OS_2015_48#sthash.ODgQLoUs.dpuf
Top 5 redenen voor loonsverhoging
Dit zijn volgens HR de vijf belangrijkste factoren om een medewerker loonsverhoging te bieden:
- Extra verantwoordelijkheden naast de functie (34 procent)
- Professioneel gedrag/samenwerken/teamwork (32 procent)
- Meetbare resultaten van de prestaties (31 procent)
- De periode sinds de laatste loonsverhoging (25 procent)
- Bereidheid om te leren/vooruit te komen (24 procent) (Bron: PW De Gids, 23 jun. 2015)
Grootste stijging CAO-lonen sinds 2012
De
CAO-lonen zijn in 2015 gestegen met 1,4 procent, de grootste toename sinds 2012. In 2014 gingen de
CAO-lonen in Nederland met 0,9 procent omhoog. Vooral bij de overheid was de stijging aanzienlijk. Sinds de tweede helft van 2014 is de gemiddelde
CAO-loonstijging hoger dan de inflatie. (Bron: CBS,
7 jan. 2016)
CAO-lonen stijgen verder
De
CAO-lonen zijn in het eerste kwartaal van 2016 gestegen met 1,8 procent. In 2015 gingen de lonen in Nederland nog gemiddeld met 1,4 procent omhoog. Sinds de tweede helft van 2014 is de gemiddelde
CAO-loonstijging hoger dan de inflatie.
Vooral bij de overheid was de loonstijging in het eerste kwartaal hoog. Dit komt voornamelijk door de loonontwikkeling van de
CAO's bij Defensie, Politie, Rijk en Rechterlijke macht in de afgelopen twaalf maanden. Meer dan de helft van de overheids-
CAO's is overigens buiten beschouwing gebleven, omdat er bij deze
CAO's -
CAO Gemeente en de drie onderwijs-
CAO's (Primair onderwijs; Voortgezet onderwijs en MBO) - nog geen akkoord bereikt is. (Bron: CBS,
7 apr. 2016)
De stijging van de
CAO-lonen is in bijna zeven jaar niet zo hoog geweest als in het derde kwartaal van 2016. Ten opzichte van een jaar eerder was de toename 2,1 procent. Het verschil met de inflatie (0,0 procent) is in dertig jaar niet zo groot geweest.
De lonen stegen in het derde kwartaal van 2016 met 3,5 procent het meest bij de
CAO-sector overheid. Bij particuliere bedrijven en in de gesubsidieerde sector was dat achtereenvolgens 1,9 en 1,1 procent. (Bron: CBS, 6 okt. 2016)
Vragen om een salarisverhoging: doe dit tijdens het beoordelingsgesprek
Vragen om salarisverhoging blijft voor veel werknemers lastig. Wat is bijvoorbeeld het juiste moment om het onderwerp ter sprake te brengen? Bovendien zijn de factoren die meespelen in de afweging voor het wel of niet toekennen van een salarisverhoging ook niet altijd transparant. Een onafhankelijk onderzoek uitgevoerd in opdracht van Robert Half onder 200 Nederlandse CFO's en financieel directeuren geeft inzicht in de beweegredenen van bedrijven.
Bijna een derde (32%) van de Nederlandse CFO en financieel directeuren geeft aan dat een beoordelingsgesprek het meest geschikte moment is om een mogelijke salarisverhoging ter sprake te brengen. De start van een groot project of nieuwe verantwoordelijkheden (19%) kunnen ook een goede aanleiding zijn voor een verzoek tot salarisverhoging. Net als de afronding van een groot project (18%) een geschikt moment is. (Bron: Alles over HR, 28 apr. 2016)
Kleinste loonkostenstijging in 20 jaar
De loonkosten per gewerkt uur van werknemers zijn met 0,6 procent gestegen in 2015. Dit is de kleinste stijging sinds 1996. In enkele bedrijfstakken zijn de loonkosten zelfs gedaald. De loonkostenstijging bleef vorig jaar vooral beperkt door lagere werkgeverspremies voor pensioen.
In enkele bedrijfstakken zijn de gemiddelde loonkosten gedaald. Bij financiele instellingen daalden ze het hardst met - 2,2 procent. Dit kwam vooral doordat enkele banken geen extra stortingen deden voor pensioenen, terwijl ze dit in 2014 nog wel deden. (Bron:
CBS, 25 jul. 2016)
Werkgevers willen bonussen in plaats van loonstijging
De jaarlijkse loonsverhoging voor werknemers moet flexibeler, vinden werkgevers volgens
AWVN. Dat kan door het personeel, afhankelijk van de winst van het bedrijf, een bonus te geven in plaats van de jaarlijkse vaste loonstijging. Maar gaat het minder goed, dan wordt de bonus ook lager of wordt niet uitgekeerd. Vakbonden willen het liefst beide, in ieder geval de vaste en eventueel een flexibele loonstijging. (Bron: Volkskrant, 20 aug. 2016)
Loonstijging afhankelijk van sector
De loonstijging die werkgevers en werknemers in bedrijven met elkaar afspreken, hangt nog steeds sterk samen met de sector waarin een bedrijf actief is.
In industriële, exporterende bedrijven zijn in 2016 de hoogste afspraken gemaakt (1,7%), in de financiele en zakelijke dienstverlening de laagste (1,3%). Uitzondering op dit al jarenlang aanhoudende beeld vormt de overheid. Daar is sprake van een loon-inhaalslag. (Bron:
AWVN, 17 aug. 2016)
Misverstanden over extra loonstijging
Het beroep op werkgevers voor extra loonstijging berust op een misverstand. Volgens Guusje Dolsma, plaatsvervangend directeur Sociale Zaken bij VNO-NCW, is het onzin dat de lonen ergens in Den Haag vastgesteld zouden worden.
Op 14 september wijdt de Tweede Kamer daarom een rondetafelgesprek aan de kwestie loonsverhoging voor werknemers van ondernemend Nederland. Een uitstekende zaak, zegt Guusje Dolsma. Dat is een mooi moment om een aantal misverstanden uit de wereld te helpen. Bijvoorbeeld die dat de werknemers de afgelopen jaren niet zouden hebben meegedeeld in de economische groei. Het wordt wel beweerd, maar de feiten zijn anders: de reële loonkosten per werknemer zijn net zo snel toegenomen als de productiviteit in de bedrijven. Hoezo achterblijvende lonen?
Een ander misverstand volgens Dolsma is dat in een Haags kamertje de lonen vastgesteld zouden worden. Alsof er een macro-loonknop zou zijn. (Bron: CM, 26 aug. 2016)
Prijsstabiliteit: waarom inflatie boven nul?
Volgens
De Nederlandse Bank (DNB) zetten centrale banken om verschillende redenen niet in op een inflatie van 0%, liever 2%. DNB noemt twee redenen:
- Een gematigd positief inflatiedoel creëert een buffer tegen dalende prijzen in geval van meetfouten in de officiële inflatiecijfers.
- Nieuwe goederen worden de eerste paar jaar na hun introductie vaak snel goedkoper. Het kan echter meerdere jaren duren voordat deze nieuwe goederen worden opgenomen in het goederenmandje dat de basis voor de berekening van de inflatie vormt.
Inflatie 2016 laagste in bijna 30 jaar
De inflatie is in 2016 gemiddeld uitgekomen op 0,3 procent, maakt
CBS bekend. Dit is de laagste prijsstijging van goederen en diensten voor consumenten na 1987. In 2014 en 2015 was de prijsstijging ook laag. In de laatste maanden van 2016 liep de inflatie op tot 1,0 procent in december. (Bron en meer:
CBS,
5 jan. 2017)
In 2016 grootste CAO-loonstijging sinds 2009
In 2016 zijn de
CAO-lonen gestegen met 1,9 procent, de grootste toename sinds 2009. Ook over het laatste kwartaal van 2016 was de stijging 1,9 procent. In het derde kwartaal was dat nog 2,1 procent. (Bron: CBS, 5 jan. 2017)
CAO loonsverhogingen 2017
De loonafspraken die bedrijven en vakbonden maken, lopen verder op, met name in sectoren waar het economisch goed gaat. De publieke sector overheid, zorg en onderwijs blijft ruim achter bij de ontwikkeling in de marktsector.
Dat constateert werkgeversvereniging
AWVN in haar maandbericht over het verloop van de CAO-onderhandelingen.
AWVN is de belangrijkste arbeidsvoorwaardenadviseur van werkgevers, betrokken bij het merendeel van alle 900 Nederlandse CAO's en bij een belangrijk deel van de arbeidsvoorwaardenregelingen in Nederland.
De gemiddelde loonafspraak van alle 207 in 2017 afgesloten CAO's bedraagt 1,64 procent. De publieke sector blijft met een gemiddelde van 1,43 procent daar ruim bij achter. Als de zorgsector buiten beschouwing wordt gelaten, is het gemiddelde slechts 1,14 procent. Koplopers qua loonontwikkeling zijn vervoer en metaalindustrie met gemiddelden van 1,9 procent loonsverhoging in 12 maanden. Hekkensluiter is de door de crisis van 2008 en volgende jaren zwaar getroffen financiele sector met 0,9 procent.
ING heeft empathie van een diepvrieskist
Gerard van Hees, bestuurder
FNV Finance: "Net als vorig jaar stijgt het loon van Hamers opnieuw veel sterker dan die van het bankpersoneel. De beslissers bij ING hebben de empathie van een diepvrieskist. Om juist op het moment van forse ontslagen alleen de eigen topman flink hoger te belonen, is niet verstandig. Het lijkt wel of hij een status aparte heeft en geen solidariteit toont met zijn eigen personeel."
ING maakte bekend de beloning van Ralph Hamers in 2018 te verhogen met 3 procent.
CAO-lonen van bankpersoneel gaan er met slechts 1,25% op vooruit. (Bron: VVP, 16 mrt. 2017)
Knot ziet nog altijd ruimte voor hogere lonen
Bedrijven in Nederland hebben nog altijd flinke ruimte om lonen te verhogen en vakbonden zouden daar meer gebruik van moeten maken. Dat stelde DNB-president Klaas Knot in de marge van de voorjaarsvergadering van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
Knot pleit al ruim twee jaar voor hogere lonen als middel om de Nederlandse economie verder vooruit te helpen. In die tijd is daar echter weinig vooruitgang in geboekt, stelde hij. ,,De
CAO-loonstijging is nog steeds bijzonder gematigd, gezien de werkloosheid die in rap tempo daalt. De inzet van vakbonden zou wat dat betreft wel wat meer gericht mogen zijn op loonstijgingen, in plaats van op heel veel kleinere dingen.
De centralebankpresident waarschuwde tegen de verheerlijking van loonmatiging als teken van prudent beleid. ,,Loonmatiging hoorde bij de problematiek van de jaren 80. We moeten het zeker niet zien als iets geweldigs, dat in onze genen zit. Het past niet bij de huidige situatie. (Bron: ANP Producties & Allesoverhr,
21 apr. 2017)
Zwakkere vakbond speelt rol bij achterblijven loonsverhoging
Het teruglopend aantal vakbondsleden is een van de oorzaken dat de ruimte bij bedrijven om de lonen te verhogen niet optimaal wordt benut. "Vakbonden hebben minder onderhandelingsmacht en zijn minder georganiseerd", zegt Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank (DNB).
In Nederland zijn loonafspraken in de private sector aan werkgevers en werknemers. Het teruglopend ledenaantal bij vakbonden speelt volgens Knot een rol dat de contractlonen niet meer stijgen. "Vakbonden hebben zorgen over een derde jaar
WW. Dat is misschien voor een beperkt deel van de achterban relevant, maar het is niet de stap in de goede richting. Maak je druk over de lonen", aldus Knot.
De
FNV maakt op dezelfde dag bekend dat de contractlonen dit jaar tot begin juni gemiddeld met 1,7 procent gestegen. Dat is iets meer dan 1,6 procent van vorig jaar. (Bron: NU,
14 jun. 2017)
Blaffen tegen de verkeerde boom
De nieuwe, nog te vormen regering moet komend jaar al met een flinke lastenverlichting komen. Alleen op die manier kan de koopdracht van werkend Nederland een stevige impuls krijgen. Dat zegt Hans de Boer, voorzitter van
VNO-NCW, vrijdag in De Telegraaf. Terwijl de loonkosten voor werkgevers al hard oplopen, merken werknemers daar vaak weinig van. De belastingen moeten omlaag, zegt De Boer. Het effect van loonstijgingen wordt nu teniet gedaan door de veel te hoge belastingen.
De roep van directeur Klaas Knot van De Nederlandsche Bank voor hogere lonen noemt De Boer blaffen tegen de verkeerde boom
1. Knot wekt de suggestie dat werkgevers nationaal iets aan de koopkracht kunnen doen, zegt De Boer. Maar dat kunnen wij niet op landelijk niveau. CAO's worden per sector vastgesteld en elke sector verschilt van wat ze kunnen hebben. Alleen de overheid kan dat op macro niveau regelen via lagere lasten, aldus De Boer.
Vaak wordt de suggestie gewekt dat werkgevers aan een macro-loonknop kunnen draaien, maar de lonen komen decentraal, namelijk per CAO, tot stand. Wat wel zeker is, is dat de loonkosten voor werkgevers in ieder geval flink gestegen zijn. Onze loonkosten nemen dit jaar en volgend jaar met bijna 3 procent toe, zegt De Boer. Maar het effect op de portemonnee wordt teniet gedaan door de hoge lasten. Ook volgend jaar gaan de lasten weer met 1,2 miljard omhoog. Het nieuwe kabinet moet daar snel mee aan de slag om dat te veranderen. (Bron:
VNO-NCW,
16 jun. 2017)
1 Een nieuw Nederlands gezegde, afgeleid van het Engelse 'to bark up the wrong tree'.
CAO-lonen stijgen meer dan consumentenprijzen
Zowel in 2015 als in 2016 stegen de
CAO-lonen harder dan de consumentenprijzen. In de vier jaren daarvoor bleef door de economische crisis de loonstijging juist achter bij de ontwikkeling van de consumentenprijzen.
De loonstijging kwam in 2016 uit op 1,8 procent. In de afgelopen dertig jaar lag de
CAO-loonstijging alleen in 1987 en 2009 zo ver boven de ontwikkeling van consumentenprijzen als in 2016. (Bron: CBS,
Trends 2017)
Snelle loonstijging kan nadelig zijn voor economie
Een (te) snelle loonstijging is mogelijk nadelig voor de economie. Voor het nog herstellende mkb kunnen hoge lonen ingrijpende consequenties hebben op het gebied van uitbreidingen en investeringen.
De arbeidsmarkt is nog vrij ruim en de verborgen werkloosheid is relatief hoog. Bedrijfswinsten zijn weliswaar hersteld sinds de crisis maar van een piek in de winstgevendheid is geen sprake. Vooral kleine bedrijven zitten krap bij kas.
Als we kijken naar de verhouding van lonen van werknemers en winsten van bedrijven valt op dat vooral
ZZP-ers in inkomen zijn achtergebleven, een punt dat in de discussie tot nu toe weinig aandacht heeft gekregen. (Bronnen: ING & CM web, 12 jul. 2017)
Oplossing conflict lerarensalarissen
VVD en PvdA hebben een nieuwe deal gesloten over de verhoging van de lerarensalarissen. Die gaan met een 'substantieel bedrag' omhoog, zei vicepremier Lodewijk Asscher in een verklaring. Premier Rutte sprak over een 'inspanningsbelofte' en een 'aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid', maar wilde de afspraak geen 'garantie' noemen. In ieder geval, de dreigende kabinetscrisis is daarmee afgewend.
De PvdA heeft gedreigd uit het kabinet te stappen als ze haar zin niet krijgt en er geen concreet bedrag wordt geplakt op de verhoging van het lerarenloon.
VVD, CDA, D66 en CU staan welwillend tegenover de eis van de PvdA, maar vinden het nog te vroeg om er nu al een knoop over door te hakken. De partijen die momenteel onderhandelen over het vormen van een coalitie zeggen nog geen volledig beeld te hebben van de financiën van het volgende kabinet en daarom nog geen toezegging te kunnen doen. (Bronnen: vele, 30 aug. 2017)
Een op de zes werknemers maakt in twee jaar promotie
Ongeveer een op de zes werknemers die in 2016 ten minste twee jaar bij hun werkgever werkten, hebben in de voorafgaande twee jaar bij deze werkgever promotie gemaakt. Een op de 25 ging in deze periode in functieniveau omlaag.
Van de werknemers tot 35 jaar had meer dan een kwart promotie gemaakt bij dezelfde werkgever in de twee jaar voorafgaande aan de enquête. Boven de 35 nemen de promotiekansen af met leeftijd. Van de 35- tot 45-jarigen was 18 procent bevorderd, van de 55- tot 65-jarige werknemers 5 procent. Oudere werknemers gaan juist relatief vaak terug in functie. Van de 55- tot 65-jarige werknemers gingen er vrijwel evenveel in functie omlaag als omhoog.
Van de hoogopgeleide werknemers had een op de vijf in twee jaar tijd promotie gemaakt. Dit is duidelijk hoger dan van de laagopgeleide werknemers, bij wie dit een op de zeven was. Het percentage werknemers dat terugging in functieniveau is voor alle opleidingsniveaus vrijwel even hoog. (Bron:
CBS,
27 dec. 2017)
Red.: Jammer dat het CBS geen informatie geeft of en in welke mate vooruitgang (promotie) maar ook teruggang in functieniveau (demotie) financiële gevolgen had.
Hogere inkomens gaan in 2018 het meest op vooruit
De belastingverlaging die in 2018 zijn beslag krijgt, is vooral een bonus voor mensen met een salaris van pakweg twee keer modaal. Dat blijkt uit berekeningen van salarisstrookverwerker ADP. Volgens de definitie van het Centraal Planbureau ligt het modale bruto inkomen in 2018 op 38.000 euro. Twee keer modaal komt dus neer op een jaarsalaris van 76.000 euro. Mensen die twee keer modaal krijgen, zien vanaf januari 16 euro meer op hun salarisstrook staan.
De lagere inkomensgroepen in Nederland moeten in 2018 netto wat inleveren. Verder gaat bijna iedere werknemer er juist iets in nettoloon op vooruit. (Bronnen en meer: ANP & Business Insider Nederland, 5 jan. 2018)
Gebruikelijk loon medisch specialisten 2018
De Belastingdienst heeft het gebruikelijk loon van medisch specialisten in 2018 vastgesteld. Het gebruikelijk loon is € 130.950, eventueel verhoogd met de verplichte bijdrage aan het beroepspensioenfonds.
Om het gebruikelijk loon vast te stellen is de Belastingdienst uitgegaan van het loon uit de meest vergelijkbare dienstbetrekking. Voor medisch specialisten is dat het loon op basis van de Arbeidsvoorwaardenregeling Medisch Specialisten (AMS). Deze regeling is onderdeel van de
CAO Ziekenhuizen 2017-2019.
Het loon voor een medisch specialist is volgens deze
CAO € 174.600. In dit bedrag is al rekening gehouden met de verhogingen per 1 juli 2017 en 1 juli 2018. Als de medisch specialist de verplichte bijdrage aan het beroepspensioenfonds zelf betaalt, wordt dit loon verhoogd met die bijdrage (=x).
Daarmee wordt het gebruikelijk loon voor een medisch specialist in 2018:
- 75% van € 174.600 = € 130.950
- 75% van (€ 174.600 + x) = € 130.950 + 0,75 * x (als de medisch specialist de bijdrage aan het beroepspensioenfonds zelf betaalt).
Een lager gebruikelijk loon is alleen mogelijk als daar een goede reden voor is. Bijvoorbeeld als er verschil in loon is op basis van anciënniteit of inschaling. (Bron: De Lorijn, 24 jan. 2018)
Flex drukt lonen, stuwt winsten
Het is een van de grote economische vraagstukken van dit moment: waarom stijgen de lonen maar niet echt, terwijl de economie uitbundig groeit en bedrijven mooie winsten maken? Uit een gepubliceerde studie van De Nederlandsche Bank (DNB) blijkt: voor een belangrijk deel komt dat door de razendsnelle flexibilisering van de arbeidsmarkt in Nederland.
DNB nam acht bedrijfstakken onder de loep, waaronder de industrie, de bouw, de horeca en de zakelijke dienstverlening. In al die sectoren groeide sinds medio jaren negentig de ‘flexibele schil’ van zzp’ers en tijdelijke krachten. Hoe groter de groei van het aantal flexkrachten in een sector, zo vonden de rekenaars van DNB, hoe kleiner het deel van de totale verdiende koek dat naar werkenden gaat. Een groter deel gaat dan naar winsten van bedrijven. (Bron en meer: NRC, 1 feb. 2018)
Door te werken in de stad verdien je meer
Jongeren en hoogopgeleiden profiteren het meest van een baan in de stad. Dit concludeert het Centraal Planbureau (CPB) in een onderzoek naar stedelijke productiviteitsvoordelen. Tien jaar werkervaring in Amsterdam leidt voor een jonge werknemer tot circa 11% meer loon dan tien jaar werkervaring in de minst verstedelijkte gebieden.
Een andere bevinding uit de studie van het CPB is dat werknemers het sterkst profiteren van stedelijke productiviteitsvoordelen als de werkplek binnen een straal van 10 à 20 kilometer van stedelijk gebied ligt. (Bron en meer: CPB, 28 feb. 2018)
CAO loonsverhogingen 2018
Loonafspraken eerste kwartaal
Met een gemiddelde van 2,17 procent zijn in februari de hoogste loonafspraken gemaakt sinds het dieptepunt van de kredietcrisis, begin 2009. De oplopende loonafspraken zijn volgens de werkgeversvereniging een normaal verschijnsel bij economische groei en de daarmee samenhangende positieve vooruitzichten voor veel ondernemingen. De lonen hebben de neiging om de economische groei pas met enige vertraging te volgen. Daar tegenover staat dat economische terugval ook pas na verloop van tijd in lagere loonafspraken wordt uitgedrukt. (Bron:
AWVN, 15 mrt. 2018)
In het eerste kwartaal van 2018 stegen de lonen zowel bij de particuliere bedrijven als bij de sector overheid met 1,8 procent. Bij de gesubsidieerde sector was dit 1,6 procent.
Dat de loonstijging zo gelijk opgaat, is lange tijd niet voorgekomen. De ontwikkeling in de particuliere sector is de laatste acht jaar relatief gelijkmatig geweest. Deze bewoog tussen 0,9 en 1,8 procent. Bij de overheid waren de dalen dieper (0,1 procent) en de pieken hoger (3,6 procent). Na jaren van geringe stijgingen volgde bij de overheid in 2015 en 2016 een inhaalslag.
Loonafspraken tweede kwartaal
Opnieuw lag de stijging van de contractuele loonkosten (CAO-lonen en werkgeverspremies) boven die van de CAO-lonen. Sinds het begin van 2016 is dat het geval. In het eerste kwartaal bedroegen deze contractuele loonkosten 2,2 procent. Oorzaken waren de verhoging van de werkgeversheffing voor de Zorgverzekeringswet en de werkgeversbijdragen aan WAO- en WW-premies. De overheid had hiernaast ook te maken met een stijging van de pensioenpremies bij het
ABP. (Bron: CBS, 5 apr. 2018)
Nieuwe loonafspraken zijn met een gemiddelde van 2,5 procent in mei opnieuw boven het niveau van de inflatie uitgekomen. Dat betekent een positieve koopkrachtontwikkeling voor werknemers.
Dat meldt werkgeversvereniging AWVN, de belangrijkste arbeidsvoorwaarden adviseur van werkgevers, in het mei-bericht over het verloop van het CAO-seizoen. AWVN is betrokken bij het merendeel van alle 850 Nederlandse CAO’s en bij een belangrijk deel van de arbeidsvoorwaardenregelingen in Nederland.
Mei is de derde achtereenvolgende maand dat de loonafspraken gemiddeld rond de 2,5 procent uitkwamen. Het gemiddelde van de contractloonstijgingen voor alle 2018-akkoorden bedraagt 2,27 procent en loopt nog steeds op. (Bron: AWVN, 8 jun. 2018)
Loonafspraken juli gelijk aan jaargemiddelde
In juli 2018 kwamen 27 nieuwe CAO’s tot stand. In juli en juni viel de gemiddeld afgesproken contractloonstijging iets lager uit dan in de maanden april en mei, toen de loonafspraken gemiddeld rond de 2,5 procent uitkwamen. Het is volgens AWVN nog te vroeg om te stellen dat er sprake is van een stagnatie van het stijgingsniveau. Voor heel 2018 staat het gemiddelde van nieuwe afspraken op 2,27 procent per twaalf maanden.
Loonafspraken derde kwartaal
De CAO-lonen zijn in het derde kwartaal van 2018 gestegen met 2,2 procent. De loonstijging bleef boven de stijging van de consumentenprijzen van 2,0 procent.
De loonstijging in het derde kwartaal van 2018 ligt ruim boven de piek in 2016, en is de grootste stijging na 2009. In 2016 kwam de gemiddelde toename uit op 1,8 procent. Een verschil met de situatie van het afgelopen kwartaal is dat de ontwikkeling van de consumentenprijzen in 2016 aanzienlijk lager lag.
De lonen bij de overheid stegen in het derde kwartaal het meest (2,9 procent). Dit komt voornamelijk door afgesloten CAO’s in het onderwijs en het openbaar bestuur, waarin een hogere loonontwikkeling is afgesproken. In 2017 stegen de lonen bij de overheid met 0,6 procent.
Hoogste gemiddelde loonafspraak sinds 10 jaar
De gemiddelde loonafspraak bij de in november afgesloten CAO’s bedroeg gemiddeld 2,63%. Dit is het hoogste maandgemiddelde sinds tien jaar. geleden. Drie maanden op rij zijn daarmee voor dit jaar boven gemiddelde loonafspraken tot stand gekomen. Het jaargemiddelde voor 2018 bedraagt nu 2,33%.
De novembermaand kende ook een hoger aantal nieuwe CAO-afspraken dan gewoonlijk. 28 nieuwe CAO’s kwamen tot stand. De bouw blijft met 2,9% de sector met de hoogste gemiddelde loonafspraken in 2018, de detailhandel is met 1,7% hekkensluiter. Laatstgenoemde is samen met de landbouw de enige sector waar de loonafspraken gemiddeld beneden de 2% zijn. (Bron: Loonzaken, 17 dec. 2018)
Stijging CAO-lonen over geheel 2018
De CAO-lonen zijn in 2018 gestegen met 2,1 procent. Dat is de grootste stijging na 2009. De ontwikkeling van de consumentenprijzen in 2018 is nog niet bekend. Over de eerste elf maanden van 2018 was de stijging 1,7 procent.
In 2009, het eerste volle crisisjaar, lag de CAO-loonstijging aanzienlijk hoger (2,8 procent). Dat geldt nog sterker voor 2008, een jaar dat wat betreft krapte op de arbeidsmarkt vergelijkbaar is met 2018. (Bron: CBS, 3 jan. 2019)
Redactie: Als bemerking zou ik willen vermelden dat de CAO lonen afgelopen jaar gemiddeld met 2,1 % zijn gestegen en dat het kabinet dit jaar 2,8% hogere lonen verwacht. Maar in de CAO’s die voor dit jaar zijn afgesloten, komt de loonstijging zeker niet zover.
Het is echter appels met peren vergelijken omdat de lonen in de CAO’s kunnen stijgen, maar de actuele lonen niet worden verhoogd*. Andersom kunnen de lonen binnen de marge van de schalen gemiddeld wel stijgen, maar de CAO niet.
* Wanneer de schalen worden verhoogd, betekent dat nog niet dat ook de lonen worden verhoogd. De werknemer heeft wel de mogelijkheid van een langere uitloop, maar als de werkgever het loon zelf niet verhoogt, merkt de werknemer er voorlopig niets van.
Alleen wanneer in een bedrijf expliciet is afgesproken dat alle actuele lonen met hetzelfde percentage als de CAO-lonen worden verhoogd, vallen actuele lonen en CAO-lonen samen. Over het algemeen zal de werkgever verplicht zijn om de individuele lonen gelijk te laten stijgen met de CAO-verhoging.
Het kan ook voorkomen, dat wanneer de CAO niet verhoogd wordt, de lonen in de sector nog steeds stijgen i.v.m. de gewoonte om periodieken (Overheid en Zorg) automatisch toe te kennen bij een extra dienstjaar, tot het maximum is bereikt.
De verwachting of feitelijk toezegging van het kabinet dat iedereen er netto op vooruit gaat, blijkt in de praktijk meer een politiek praatje dan de reële werkelijkheid. Hele groepen uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden (bijna 3 miljoen) mensen gaan er niet op vooruit en dan laten we de prijsstijgingen nog maar buiten beschouwing.
Andries F. Bongers
Meer loon leraren middelbare scholen
Leraren in het voortgezet onderwijs krijgen meer salaris. Onderwijsbonden en werkgevers zijn het daarover eens geworden. Leraren krijgen in twee stappen een loonsverhoging van 4,5 procent, maakte de Algemene Onderwijsbond (AOb) bekend.
Ook ontvangen zij nog een eenmalige uitkering van 1 procent. Verder staan leraren vanaf het schooljaar 2019-2020 één lesuur per week minder voor de klas. Dat is volgens de onderwijsbond echter een eerste stap. ,,Samen met de VO-raad gaan wij nu lobbyen bij de politiek om extra geld voor een verdere verlaging van het aantal uren los te krijgen”, zegt AOb-onderhandelaar Henrik de Moel. (Bron: Alles over HR, 14 jun. 2018)
FNV eist 5 procent meer loon in 2019
Nederland’s grootste vakbond FNV stelt voor 2019 een looneis van 5 procent. De looneis is bijzonder fors, want vorig jaar eiste de bond nog 3,5% meer loon. Maar de FNV vindt dat bedrijven nu zoveel winst maken, dat de beloning van werknemers écht omhoog moet.
Werkgevers zullen niet blij zijn met de looneis, maar ook een analyse van de Rabobank laat zien dat de koopkracht van veel Nederlanders de afgelopen jaren nauwelijks boven het nulpunt is uitgekomen. Ook de prijzen stijgen weer, zodat daardoor niet veel extra koopkracht over blijft. (Bron: Personeelsnet, 17 sep. 2018)
Reactie AWVN: De looneis die de FNV stelt, is bij voorbaat al achterhaald. De tijd dat een centrale looneis ook maar enige betekenis heeft aan de onderhandelingstafels, ligt ver achter ons. Volgens AWVN laat de praktijk van de CAO-onderhandelingen al jaren zien dat onderhandelaars zich vooral laten leiden door de situatie in bedrijf en bedrijfstak en maken zij afspraken die daarbij passen. (Bron: AWVN, 17 sep 2018)
CAO loonsverhogingen 2019
De
CAO-lonen zijn in 2019 gestegen met 2,5 procent. Dat is de grootste stijging van het afgelopen decennium. Sinds de tweede helft van 2017 loopt de
CAO-loonstijging vrijwel elk kwartaal op. Dit meldt het CBS op grond van
voorlopige cijfers.
De
CAO-lonen zijn volgens deze voorlopige cijfers voor het eerst in vijf jaar minder gestegen dan de consumentenprijzen. De consumentenprijzen zijn in de eerste elf maanden van 2019 2,6 procent gestegen in vergelijking met de eerste elf maanden van 2018.
De werknemers in de bedrijfstakken horeca en de waterbedrijven en afvalbeheer hadden in 2019 de hoogste
CAO-loonstijging (3,1 procent). De bedrijfstak informatie en communicatie had met 1,6 procent de laagste
CAO-loonstijging.
Loonsverhogingen afdwingen
Klaas Dijkhoff, fractievoorzitter van de VVD, zoekt naar een manier om bedrijven financieel te stimuleren lonen verder te verhogen. Omdat de lonen in 2019 niet genoeg stegen, stelde het kabinet verlaging van de winstbelasting uit. Dijkhoff sluit verdere uitstel van die verlaging als mogelijk drukmiddel voor bedrijven niet uit. (Bron: NOS e.a., 18 sep. 2019))
Lonen gaan in 2020 sneller stijgen dan CPB verwacht
Voor werknemers gaat de loonstijging volgend jaar hoger uitvallen dan nu voorzien, met gunstige gevolgen voor de koopkracht. Een berekening van
AWVN wijst uit dat in de reeds afgesloten meerjarige CAO’s voor 2020 een veel hogere loonstijging is overeengekomen dan het Centraal Planbureau (CPB) verwacht.
AWVN voerde de berekening uit op verzoek van het FD.
Op basis van de reeds in de marktsector afgesloten meerjarige CAO’s die over geheel 2020 doorlopen, rolt hier voor volgend jaar een loonstijging uit van 3,3%. Wat de inflatie betreft, naar verwachting zal deze in 2020 1,4% bedragen.
AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld houdt nog een slag om de arm: “Als ik zie wat er aan nieuwe CAO-resultaten binnenkomt, zou ik niet durven voorspellen dat we echt over die 3% gaan, maar ik zie evenmin dat we veel lager uitkomen.”
Lonen stijgen een stuk minder in de marktsector sinds coronacrisis
Redactie: Kon u hierboven nog lezen "Lonen gaan in 2020 sneller stijgen dan CPB verwacht", hoe anders is de werkelijkheid.
Sinds de komst van de coronavirus is de gemiddelde loonsverhoging in
CAO’s bij bedrijven in de marktsector met +1,8 procent bescheiden te noemen. Door de coronacrisis verkeren bedrijven in onzekerheid over de toekomst en dat heeft zijn weerslag op de loonafspraken. Werknemers in de zorg en het onderwijs hebben nu eens geluk: daar stijgen de
CAO-lonen nog wel met gemiddeld 3,5 procent sinds de crisis. (Bron: Personeelsnet,
8 jun. 2020)
CAO loonsverhogingen 2020
De gemiddelde in februari 2020 afgesproken loonstijging bedroeg 2,97 procent. De februari-cijfers hebben betrekking op een periode vóór de coronacrisis. (Brom:
AWVN, 18 mrt. 2020)
De gemiddelde loonafspraak bedroeg in juni-akkoorden 1,9 procent. Dat is een stuk lager dan de 3,0 procent die voor de coronacrisis nog werd afgesproken. Het aantal CAO-akkoorden was met 9 historisch laag. Normaal gesproken is juni met gemiddeld 43 nieuwe CAO’s de drukste maand van het jaar. Tot dusver werden dit jaar 107 CAO’s gesloten. In een normaal jaar zijn dat tot en met juni 221 nieuwe contracten. Sinds half maart ligt het CAO-overleg in de meeste bedrijven en bedrijfstakken stil.
AWVN (
14 juli 2020) verwacht dat vooral in de marktsector de maandgemiddelden de komende tijd verder zullen dalen.
Moet een loonsverhoging in de CAO ook in de lonen zelf worden doorgevoerd?
De vraag is dus of alleen de schalen of ook de lonen zelf verhoogd moeten worden. Wanneer alleen de schalen verhoogd worden, hebben de werknemers de mogelijkheid van een langere uitloop.
Meestal staat in de
CAO expliciet aangegeven dat de werkgever bij een
CAO verhoging alle lonen moet verhogen.
De wet zelf kent echter geen recht op het krijgen van een loonsverhoging. De enige uitzondering is daarbij de verhoging van het minimumloon. Binnen
CAO’s zijn er vaak wel afspraken gemaakt over de periodieke verhoging van het loon. Werkgevers zijn dan verplicht deze verhoging op de afgesproken tijden door te voeren. Meestal gaat het hierbij om 1 januari en 1 juli. Ook wanneer een werkgever haar werknemer meer betaalt dan in een
CAO is afgesproken moet de periodieke verhoging worden doorgevoerd.
Er zijn ook
CAO’s die geen afspraken kennen rondom periodieke verhogingen. In dat geval bepaalt de werkgever op basis van de beoordelingscyclus of en met hoeveel er een verhoging plaatsvindt.
KLM stelt afgesproken loonsverhoging uit, FNV overweegt kort geding
Vorig jaar hebben KLM en de vakbonden in de CAO van 2019 een loonsverhoging van 2,5 procent afgesproken vanaf 1 augustus 2020. Maar vanwege de coronacrisis zegt de maatschappij tien miljoen euro per dag te verliezen. Het halfjaarresultaat dat op 30 juli werd bekend gemaakt was het slechtste ooit.
“Om te overleven moet KLM maatregelen nemen om de kosten te verlagen. Daarnaast heeft KLM het leningenpakket dat met steun van de Nederlandse overheid is verkregen hard nodig. In deze context kan KLM het zich nu niet veroorloven om in augustus de salarisverhoging door te voeren. Maatschappelijk niet, financieel niet, en ook niet vanwege de lopende gesprekken over invulling van de overheidsvoorwaarden bij de leningen”, aldus de maatschappij. (Bron: Upinthesky, 13 aug. 2020)
Geen extra loonsverhoging in de zorg
Er komt geen extra salarisverhoging voor zorgmedewerkers. Twee voorstellen zijn met 68 tegen 69 stemmen verworpen in de Tweede Kamer. Vóór het reces werd ook al drie keer gestemd over een structureel betere beloning. Ook toen werd het voorstel weggestemd. Een voorstel voor een eenmalige bonus van 1000 euro haalde het wel.
In het debat voorafgaand aan de stemmingen bleek het kabinet, zoals verwacht, niet te vermurwen. "Het gaat niet", zei premier Rutte. "We kunnen niet en-en doen: alle salarissen extra laten stijgen en de economische crisis bestrijden." (Bron: NOS, 19 aug. 2020)
In 2020 grootste CAO-loonstijging in twaalf jaar
De
CAO-lonen zijn in 2020 gestegen met 3,0 procent. De laatste keer dat de
CAO-lonen harder stegen was in 2008, toen de toename 3,3 procent bedroeg. Vanaf de eerste helft van 2017, toen de
CAO-loonstijging 1,3 procent was, is het percentage opgelopen tot 3,0 in het eerste en derde kwartaal van 2020. In het vierde kwartaal lag de
CAO-loonstijging iets lager, namelijk 2,9 procent. Dit meldt het CBS op grond van voorlopige cijfers.
Ondanks de coronacrisis is de
CAO-loonstijging in jaren niet zo hoog geweest als in 2020. Daarbij speelt vooral mee dat voor bijna drie kwart van de
CAO’s in maart van dit jaar (toen de eerste lockdown begon) al een akkoord was afgesloten over heel 2020. (Bron: CBS, 7 jan. 2021)
Werkgever mag loonsverhoging vanwege corona uitstellen
Een werkgever nam verschillende maatregelen om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. De rechtbank Rotterdam oordeelt dat er voor uitstel van loonsverhoging een zwaarwegend belang is. Met betrekking tot de opbouw van vakantiedagen en het verplicht opnemen daarvan ligt dit anders. Zie jurisprudentie d.d.
15 apr. 2021. (Bron: AV,
7 mei 2021)
Prijscompensatie en prijsindex cijfer
Prijscompensatie
Een loonstijging die bedoeld als 'tegemoetkoming' voor de gestegen prijzen, wordt prijscompensatie genoemd.
Prijscompensatie is dus een aanpassing van de lonen als gevolg van gestegen prijzen. Vaak is zo’n afspraak eenmalig en wordt er bij de volgende
CAO-onderhandelingen weer opnieuw gekeken of er prijscompensatie zal worden toegepast. Het is ook mogelijk dat er in de
CAO wordt vastgelegd dat de lonen, onder bepaalde voorwaarden, automatisch meestijgen met de prijsstijgingen. In dat geval wordt gesproken van automatische prijscompensatie.
De prijscompensatie wordt op basis van afspraken in de loonschalen verwerkt en niet altijd in de lonen. Dit laatste betekent dat de medewerker niet altijd een prijscompensatie krijgt, maar wel bij voldoende prestatie door kan groeien in de schaal.
Prijsindexcijfer
Het CBS publiceert maandelijks over de prijsontwikkeling van goederen en diensten die consumenten aanschaffen. De jaarmutatie van de consumentenprijsindex (CPI) is een belangrijke indicator voor de inflatie en wordt berekend als de procentuele verandering van de CPI in de verslagmaand ten opzichte van een jaar eerder.
Het indexcijfer geeft het prijsverloop weer van een pakket goederen en diensten, zoals dit gemiddeld wordt aangeschaft door alle huishoudens in Nederland.
Tot het pakket goederen en diensten behoren onder andere voedingsmiddelen, duurzame goederen zoals huishoudelijke apparaten en auto’s, energie en woningdiensten (huren), en een aantal overheidsdiensten. Ook consumptie gebonden belastingen, waaronder motorrijtuigenbelasting en gemeentelijke heffingen zoals rioolrecht en WOZ, maken deel uit van de CPI.
De basisverzekering voor medische zorg maakt echter geen onderdeel uit van het bereik van de CPI, maar de aanvullende verzekeringen voor ziektekosten zijn weer wel opgenomen in de CPI. Uitgangspunt bij de berekening van de CPI zijn de uitgaven die huishoudens doen.
Het prijsindexcijfer wordt meestal een half jaar later gepubliceerd.
Wanneer de lonen niet tussentijds stijgen betekent dit (zelfs wanneer de prijscompensatie gelijk is aan de prijsindex) dat eerst gemiddeld 1 jaar later de lonen worden aangepast aan de gestegen prijzen.
Geschoonde prijscompensatie
In de prijsindex worden dus niet de premie ziektekosten meegenomen, maar ook vaak andere lasten, zoals overheidskosten en energie zit dan niet in de prijscompensatie. Daarbij wordt de uiteindelijke compensatie ook vastgesteld na stevige onderhandelingen tussen de vakbonden en werkgeversorganisaties.
Dat houdt dus in dat de lonen meestal achter de feiten aanhobbelen en een hoge inflatie, zoals de 5,7% (2021, de hoogste in 24 jaar) uiterst onwenselijk is voor de consument. Laat staan voor de gepensioneerde die al meer dan 10 jaren geen verhoging van zijn pensioen heeft gekregen.
De prijzen zijn nog nooit zo snel gestegen, maar wat doen we met de prijscompensatie in de lonen? (Volkskrant augustus 2022)
Het inflatiespook is terug. Na vele rustige jaren stijgen de prijzen ongekend hard. Wat wordt duurder en wat juist goedkoper? Negen grafieken over de inflatie in Nederland en andere EU-landen.
Inflatie in Nederland
De inflatie is fors hoger dan vorige maand. In juli stegen de prijzen met 10,3 procent ten opzichte van juli 2021. Dit is voor het eerst sinds september 1975 dat de consumentenprijsindex hoger is dan 10 procent. Vorige maand was de inflatie nog 8,6 procent.
Dat de inflatie deze maand hoger is na enkele maanden van daling komt vooral door de gestegen energieprijzen en de huurprijzen. Die laatste zijn 3 procent gestegen in een jaar. Vorig jaar was dat slechts 0,8 procent, maar toen mochten huren van gereguleerde huurcontracten niet worden verhoogd.
Ook de prijzen van voedsel stijgen snel verder. Voedingsmiddelen waren in juli 12,3 procent duurder dan een jaar eerder, in juni was dat 11,2 procent. Met name de prijzen van graan, zuivel en zoetwaren, zoals ijs, zijn een stuk hoger. De Nederlandse prijsstijgingen worden maandelijks door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gepubliceerd.
Niet alle prijzen stijgen even snel. In de onderstaande grafiek ziet u de energieprijzen vergeleken met de inflatiecijfers voor alle consumentenproducten samen.
Ook de brandstofprijzen worden door velen met argusogen in de gaten gehouden. Vanwege het dure tanken heeft het kabinet begin april de accijns op benzine en diesel tijdelijk verlaagd.
Ruim 6 procent loon erbij bij NS, gaan we dat ook in andere sectoren zien?
De loonstijging die 11 september 2022 werd afgesproken in het cao-akkoord bij de NS is relatief groot. De bonden en de spoorvervoerder werden het eens over een loonsverhoging van 6,17 procent op jaarbasis. Over de gehele linie is in cao's dit jaar sprake van een stijging van gemiddeld 3,13 procent, blijkt uit cijfers van werkgeversvereniging AWVN.
Er is cao-breed wel een stijgende lijn te zien. In januari 2022 ging het nog gemiddeld om zo'n 2,5 procent, in augustus was dat gestegen naar bijna 4 procent.
Inspirerend voor gehoopte loongolf
Wat vakbond FNV betreft smaakt het NS-resultaat, behaald na een serie stakingen, in ieder geval naar meer. "Dit heeft altijd invloed op andere onderhandelingen, zeker zo'n belangrijke cao als bij de NS", zegt een woordvoerder. "Dit inspireert onze leden zeker om elders met tenminste zo'n goed resultaat thuis te komen. En wij hopen ook dat dit inspirerend werkt voor de door ons zo gehoopte loongolf."
Maar werkgevers verwachten (en hopen) dat de NS geen voorbeeld is voor allerlei andere sectoren. "Er worden tegelijk heel veel cao-afspraken gemaakt die in die zin helemaal niet zo spectaculair zijn", zegt Jannes van der Velde van de AWVN. "Daar wordt in alle vrede een resultaat bereikt waarbij vakbond en werkgever het eens zijn over wat een verstandige koers is."
Volgens hem kijken onderhandelaren altijd goed wat binnen een bedrijf of sector mogelijk is qua loonsverhoging. "Het moet ook niet de concurrentiepositie van een bedrijf verzwakken."
Loon-prijsspiraal
Werkgeversvereniging VNO-NCW benadrukt dat we nu niet in een zogeheten loon-prijsspiraal terecht moeten komen, waarbij de hoge inflatie leidt tot hogere lonen, waardoor bedrijven de prijzen verder moeten verhogen en ga zo maar door. "Dit is ongewenst en daardoor zijn uiteindelijk alle Nederlanders slechter af", aldus een woordvoerder.
Maar een eenmalige forse verhoging van de lonen is goed verdedigbaar, vindt Jasper Lukkezen, hoofdredacteur van economenvakblad ESB. In een opiniestuk in het Financieele Dagblad zei hij onlangs al dat in het algemeen een loonsverhoging van rond de 9 procent op jaarbasis goed kan. Daar staat hij nog steeds achter. "De loonsverhoging bij de NS komt daarbij in de buurt en is best een grote stap in een heel zichtbare sector."
Als je kijkt naar Nederland als geheel is de ontwikkeling van de lonen de afgelopen jaren namelijk achtergebleven bij de ontwikkeling van de bedrijfswinsten. En om dat 'recht te trekken' is volgens Lukkezen een eenmalige extra stijging van de lonen nodig.
Meer uren werken
Werkgeversorganisatie VNO-NCW hoopt ondertussen dat de bonden niet alleen willen praten over meer loon, maar ook over meer uren werken. Want in Nederland wordt heel veel in deeltijd gewerkt en door meer uren te maken kun je natuurlijk ook meer verdienen. "Zo kunnen we ook iets doen aan de extreme arbeidsmarktkrapte en wordt de werkdruk beter beheersbaar", aldus de woordvoerder.
Vakbond FNV eist automatische inflatiecorrectie voor iedereen (19-9-2022)
Vakbond FNV wil dat alle werknemers hun loon ten minste met de hoogte van de inflatie zien stijgen.
De bond gaat bij de cao-onderhandelingen eisen dat werknemers de inflatie van dit jaar gecompenseerd krijgen in hun loon en in de toekomst automatische prijscompensatie krijgen.
FNV, veruit de grootste vakbond van het land, heeft traditioneel op de dag voor Prinsjesdag zijn looneis neergelegd. De looneis is het uitgangspunt voor alle onderhandelingen het komende jaar.
Loongolf
Door de inflatiecorrectie moet de koopkracht van werknemers behouden blijven, zelfs als de prijzen zo hard stijgen als nu. Denk maar zo: als de prijzen met 10 procent stijgen, en je loon gaat ook met 10 procent omhoog, dan kun je nog evenveel kopen als eerst.
"Er is er een loongolf nodig. Dat begint met het afsluiten van rechtvaardige cao’s. Mensen dreigen op te draaien voor de torenhoge inflatie en zien hun koopkracht als sneeuw voor de zon verdwijnen”, aldus FNV-vicevoorzitter Zakaria Boufangacha.
Dat dat ten koste gaat van de winstgevendheid van bedrijven, is van ondergeschikt belang, vindt de vakbond. "Zelfs nu willen bedrijven en economen ons laten geloven dat de lonen niet automatisch gecompenseerd mogen worden, omdat dit de winsten onder druk zou zetten en de economie zou schaden. Het enige wat de economie aantoonbaar schaadt, zijn de achterblijvende lonen en de koopkrachtcrisis die miljoenen huishoudens raken", vervolgt Boufangacha.
Onrust
Als werkgevers niet bereid blijken om de eisen in te willigen, dreigt volgens de bond 'een hoop onrust'. De stakingen bij de NS en het daaropvolgende sterk verhoogde loonbod, wordt aangehaald als voorbeeld van wat er mogelijk is.
De automatische prijscorrectie zoals de FNV die wil, zou overigens wel een compensatie achteraf zijn. Het idee is om per 1 januari van ieder jaar de lonen dan bij te stellen met de door het CBS gemeten inflatie over het jaar eerder.
CNV: 5 tot 10 procent
Vakbond CNV liet maandag weten dat personeel 5 tot 10 procent meer salaris moet krijgen bij nieuwe cao’s, al moet een definitief cao-voorstel nog komen. Volgens voorzitter Piet Fortuin is "een forse loonsverhoging hard nodig". Volgens de vakbond zijn er "zat bedrijven die een stevige loonsverhoging best kunnen betalen". Wel houdt CNV rekening met de situatie van bedrijven: sommige sectoren hebben het namelijk zwaar.
Tweederde werknemers verwacht inflatiecompensatie
Twee derde van de Nederlandse werknemers verwacht dit jaar een prijscompensatie voor de hoge inflatie te krijgen van de werkgever. Oudere werknemers verwachten minder vaak dat hun werkgever een vorm van compensatie biedt dan jongere werknemers. Dat blijkt uit onderzoek van onderzoeksbureau Multiscope in opdracht van SD Worx.
Multiscope voerde het onderzoek uit in januari 2023 onder 764 werkende Nederlanders. De uitkomst laat wat betreft inflatiecompensatie een aanzienlijk verschil zien tussen de verwachtingen van werknemers uit verschillende leeftijdscategorieën. Van de 55-plussers rekent 43% op geen enkele compensatie in 2023, tegenover 38% van de 35- tot 54-jarigen en 24% van de werknemers tussen 18 en 34 jaar. 56% van de werknemers in de jongste groep denkt dit jaar loonsverhoging te krijgen, tegenover 28% van de 55-plussers.
Gewenst: loonsverhoging, hogere reiskostenvergoeding of 13e maand
Waar alle respondenten het wel over eens zijn is de vorm van de gewenste inflatiecompensatie; de grootste wensen zijn loonsverhoging (44%), een (verhoogde) reiskostenvergoeding (16%) of een 13e maand (14%). Sinds 1 januari 2023 bedraagt de gerichte vrijstelling voor de reiskostenvergoeding € 0,21 per kilometer. Per 2024 gaat dit bedrag omhoog naar € 0,22. Geeft een werkgever een hoger bedrag, dan is er sprake van een bovenmatig deel. Dit deel moet hij als loon belasten bij de werknemer of hij kan ervoor kiezen om het aan te wijzen als eindheffingsloon ten laste van de vrije ruimte. Onder zakelijke kilometers valt ook het woon-werkverkeer van de werknemer.
Ruim driekwart ontving in 2022 extraatje van de werkgever
Uit het onderzoek blijkt dat ruim driekwart (79%) van de Nederlandse werknemers in 2022 een extraatje heeft ontvangen van zijn werkgever. Ambtenaren en zorgmedewerkers ontvingen het vaakst een extra beloning, zoals een eindejaarsuitkering (50% - 55%). Opvallend is dat werknemers binnen de agrarische sector (15%) en techniek (16%) aanzienlijk minder vaak een eindejaarsuitkering ontvingen, terwijl dit wel sectoren zijn waar het vaakst sprake was van winstdeling (15% - 23%).
Cao-lonen, 1e kwartaal 2024
Cao-loonstijging in eerste kwartaal 6,8 procent
In het eerste kwartaal van 2024 waren de cao-lonen (per uur inclusief bijzondere beloningen) 6,8 procent hoger dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Dit is iets minder dan de ontwikkeling van het laatste kwartaal in 2023, dat met 6,9 procent de grootste cao-loonstijging in ruim veertig jaar tijd kende. In 2022 en 2023 was de toename van de lonen elk kwartaal hoger dan die van het voorafgaande kwartaal. Dit meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers.
Cao-lonen in derde kwartaal 6,8 procent gestegen
In het derde kwartaal van 2024 namen de cao-lonen (per uur inclusief bijzondere beloningen) met 6,8 procent toe ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Dit is even hoog als in het laatste kwartaal van 2023. Toen was de cao-loonstijging het hoogst in ruim veertig jaar. Dit meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers.
De loonstijgingen worden vergeleken met hetzelfde kwartaal van een jaar eerder. Het geeft wat verwarrende resultaten, wanneer niet de loonstijging in 1 jaar op hetzelfde moment van 1 jaar daarvoor wordt vergeleken.
