Inhoud
- Wat is fijnstof en wat is stikstof?
- Europese Hof: Nederlands stikstofbeleid voldoet niet
- Uitspraak Raad van State
- Tijd nodig
- Tweede Kamer
- Stikstofregels raken alle sectoren
- Recessie dreigt door stikstof- en PFAS-crisis
- Stikstof leidt bouwcrisis
- PFAS norm november 2019 is tijdelijke norm
- Stikstofcrisis kost economie miljarden door gemiste investeringen
- Meer tijd nodig voor spoedwet stikstof
- Stikstofcrisis bedreigt efficiëntere zorg
- Eerste Kamer wil spoedwet stikstof toch voor Kerst behandelen
Wat is fijnstof en wat is stikstof ?
Fijnstof
Fijnstof is een vorm van luchtvervuiling. Tot fijnstof worden in de lucht zwevende deeltjes kleiner dan 10 micrometer gerekend. Fijnstof bestaat uit deeltjes van verschillende grootte, herkomst en chemische samenstelling. Uit epidemiologische en toxicologische gegevens blijkt dat fijnstof bij inademing schadelijk is voor de gezondheid. Zo leidt het bij mensen met luchtwegaandoeningen en hart- en vaatziekten tot verergering van hun symptomen en heeft het bij kinderen invloed op de ontwikkeling van de longen.
Sommige soorten fijnstof (met name sulfaataerosolen) hebben een afkoelende werking en compenseren daarmee deels het versterkte broeikaseffect, omdat ze zonlicht reflecteren. Dit verschijnsel wordt ook wel mondiale zonsverduistering genoemd. Andere soorten fijnstof, zoals roet, absorberen warmte en verergeren het broeikaseffect.
Roet ontstaat als ultrafijn stof samenklontert. Het ontstaat bij (onvolledige) verbranding van diesel en andere brandstoffen. Steeds meer dieselauto's hebben een filter, waarmee roet effectief wordt afgevangen. Houtkachels worden waarschijnlijk de belangrijkste bron van roet, nu de bijdrage van verkeer afneemt. Ook grote veebedrijven zorgen voor veel fijnstof. (Bronnen: Wikipedia en RVM)
Stikstof
Stikstof is een scheikundig element met symbool N en atoomnummer 7. Stikstof is een niet-metaal uit de stikstofgroep (groep 15). Losse atomen van dit element zijn zeer reactief en verbinden zich direct met andere stikstofatomen. Hierbij wordt meestal distikstof gevormd (N2 of moleculaire stikstof), wat de gangbare verschijningsvorm van stikstof is. Op kamertemperatuur verkeert N2 in gasvorm.
Stikstof zorgt voor grote problemen in de natuur en tast ook de gezondheid van mensen aan. De stof wordt voornamelijk uitgestoten door industrie, landbouw, weg- en vliegverkeer. De succesvolle Nederlandse strijd tegen de fosfaatproductie in de landbouw leidt er bijvoorbeeld toe dat stikstof onbedoeld nog te veel wordt uitgestoten. (Bronnen: Wikipedia, De Volkskrant e.a.)
Europese Hof: Nederlands stikstofbeleid voldoet niet
Het beleid van Nederland voor de uitstoot van stikstof moet drastisch veranderen. Dat is de vermoedelijke consequentie van een uitspraak van het Europese Hof van Justitie 7 november 2018. Volgens het Hof is het beleid op een aantal punten niet in overeenstemming met de Europese Habitatrichtlijn*, die leefgebieden in de natuur moet beschermen.
* Europese richtlijn van 1992 die verplicht tot bescherming van bepaalde (half)natuurlijke levensgemeenschappen (habitats) en leefgebieden van aangewezen planten- en diersoorten (met uitzondering van vogels) die in Europees verband van bijzondere betekenis zijn.
Stikstof is een belangrijke voedingsstof voor planten, maar te veel kan schadelijk zijn voor de natuur. Nederland hanteert sinds 2015 het Programma Aanpak Stikstof (PAS). In dat programma worden maatregelen genomen die Europees beschermde natuurgebieden sterker maken.
Volgens de Europese rechter had Nederland bij de start van het stikstofbeleid moeten nagaan of het positief effect van de maatregelen vaststaat. Nederland mag bovendien alleen onder strenge voorwaarden een algemene uitzondering maken en het weiden van vee en het bemesten van land zonder natuurvergunning toestaan; eerst zal duidelijk moeten zijn dat deze activiteiten geen significante gevolgen hebben voor een nabijgelegen natuurgebied.
Uitspraak Raad van State
Op 29 mei 2019 oordeelde de Raad van State over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) dat het niet meer gebruikt mag worden als basis voor toestemming voor activiteiten. Volgens de Raad van State is ‘de passende beoordeling die ten grondslag lag aan het PAS in strijd met Europese Habitatrichtlijn’. Het PAS maakte het kort gezegd mogelijk om stikstof uitstotende activiteiten toe te laten, vooruitlopend op de positieve effecten van PAS-maatregelen. Zo’n toestemming ‘vooraf’ mag niet.
De uitspraak van de Raad van State heeft verschillende gevolgen. Zowel voor toestemmingverlening en vergunningen, als voor activiteiten die met het PAS waren vrijgesteld van de vergunningplicht.
Tijd nodig
Het kabinet en de provincies hebben meer tijd nodig om duidelijkheid te geven over de aanpak van de stikstofproblemen. Dat laat minister Schouten van Landbouw weten na overleg met de provincies. Uiterlijk 1 december 2019 zullen rijk en provincies met een nadere invulling komen, aldus Schouten. "Ik ben de meest ongeduldige persoon zo ongeveer nu in Den Haag, maar we moeten dit ook zorgvuldig doen."
De overheden moeten met nieuw beleid komen sinds de Raad van State eind mei 2019 een streep zette door het vergunningenbeleid. De Raad oordeelde dat kwetsbare natuurgebieden niet beschermd zijn.
Tweede Kamer
Op 16 oktober 2019 organiseerde de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over de stikstofproblematiek. De commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ontving deskundigen om met hen te praten over de reken- en meetmethodes en de juridische aspecten als het gaat om stikstofdepositie*.
* Depositie: Neerslag of afzetting van luchtverontreinigende stoffen op bodem, water, planten en dieren.
Stikstofregels raken alle sectoren
De stikstofmaatregelen pakken niet alleen slecht uit voor bouwers en boeren. Alle sectoren in ons land gaan de gevolgen in meer of mindere mate voelen, voorspelt ABN Amro in zijn op 30 oktober 2019 verschenen rapport ‘
Stikstof waait breed uit over sectoren’.
De sectoren bouw en vastgoed worden het hardst geraakt door de stikstofuitspraak, schrijft ABN AMRO. Door de uitspraak, waarin door de Raad van State (RvS) werd bepaald dat de stikstofuitstoot beperkt moet worden vanwege de aantasting aan Natura 2000-gebieden, kan het aantal faillissementen in de bouw flink oplopen. Ook zijn er negatieve gevolgen voor minder voor de hand liggende sectoren, zoals de de zorg en de vrijetijdssector. Het zou volgens de bank onder meer moeilijker worden om bijvoorbeeld zorgwoningen te bouwen en festivals in natuurgebieden te houden.
De bank schrijft dat momenteel achttienduizend projecten op de tocht staan vanwege de uitspraak. De potentiële schade voor de bouwsector is door ABN AMRO geraamd op 14 miljard euro in de komende vijf jaar. Hier zijn 70.000 banen in de bouw mee gemoeid op een totaal van 527.000.
Recessie dreigt door stikstof- en PFAS-crisis
De problemen rond stikstof in natuurgebieden en chemische stoffen in de grond hebben veel grotere economische gevolgen dan de politiek zich realiseert, stellen de voorzitters van
VNO-NCW en MKB-Nederland donderdag in De Telegraaf. ‘Als we niet snel tot oplossingen komen met het kabinet en de provincies, zitten we zo in een zelfgeorganiseerde recessie.’
VNO-NCW en MKB-Nederland organiseerden onlangs een crisisberaad met tientallen branches over de problematiek. Daar kwam veel onvrede naar boven. De hele bouwketen begint de gevolgen te merken. Zo is de afzet van heipalen al met 80 procent gedaald. ‘Overal begint de stikstof- en PFAS-impasse op te spelen: van schilders tot aannemers, van de binnenvaart tot tegelzetters.’ De ondernemingsorganisaties krijgen via een meldpunt talloze voorbeelden binnen van ondernemers die geen opdrachten meer krijgen en personeel thuis heeft zitten. (Bron:
VNO-NCW en MKB-Nederland,
24 okt. 2019)
Stikstof leidt bouwcrisis
Bouwbedrijven dreigen binnen drie maanden om te vallen, als er niet snel een oplossing komt voor de stikstofproblematiek, zegt voorzitter Maxime Verhagen* van
Bouwend Nederland (uitspraak september 2019).
De stikstofproblematiek gaat bouwbedrijven vanaf 2020 hard in de portemonnee raken. In totaal wordt 6 miljard euro minder productie gedraaid. Voor het eerst sinds de crisis krimpt de sector. Ruim 40.000 banen komen onder druk. Dat blijkt uit berekeningen van het
Economisch Instituut voor de Bouw (EIB). De stikstofproblematiek treft de bouwsector in het hart. In 2020 zal de bouwproductie voor het eerst sinds de crisis dalen.
* Drs. M.J.M. (Maxime) Verhagen: minister van Buitenlandse Zaken in kabinet-Balkenende IV en periode 2010 tot eind 2012 minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie in kabinet-Rutte.
PFAS norm november 2019 is tijdelijke norm
Op basis van onderzoek van het RIVM heeft het kabinet besloten de PFAS norm te verhogen. De verhoging van deze norm is echter tijdelijk. Nadat de PFAS-norm in oktober werd verscherpt werd duidelijk dat er in Nederland veel bouwprojecten, baggerprojecten en civiele projecten kwamen stil te liggen.
Bepaalde grond heeft een verhoogde hoeveelheid PFAS terwijl andere grond juist nauwelijks van deze chemische kunststoffen bevat. Het RIVM heeft vooral naar plekken gekeken waar de bodem niet heel erg vervuild is. Aldus kwam er een nieuwe tijdelijke norm: 0,8 microgram per kilo grond, grond mag dus acht keer zoveel PFAS bevatten dan de norm die in oktober 2019 werd vastgesteld. In zomer 2020 wordt een definitieve nieuwe norm voor PFAS verwacht.
De nieuwe norm is slechts tijdelijk. In de zomer van 2020 wordt een definitieve nieuwe norm voor PFAS* verwacht.
* De afkorting PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Dit zijn door de mens gemaakte stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen. Voorbeelden van PFAS zijn GenX, PFOA perfluoro octanoic acid en PFOS perfluoroctaansulfonaten .
Stikstofcrisis kost economie miljarden door gemiste investeringen
Bedrijven laten Nederland links liggen vanwege de stikstofcrisis. Daardoor dreigt de Nederlandse economie zo’n 4 miljard euro aan investeringen mis te lopen. Nu al is zo’n 1,5 miljard euro in rook opgegaan.
Dat zegt ondernemersorganisatie
VNO-NCW tegen BNR op basis van signalen van werkgevers. Maar dat blijkt ook uit gesprekken die BNR heeft gevoerd met het Havenbedrijf Rotterdam, Groningen Seaports en het haven- en industriegebied Moerdijk. ‘Waarschijnlijk lopen we nog veel meer geld mis, we horen lang niet alles’, zegt Willem-Henk Streekstra van
VNO-NCW. (Bron:
VNO-NCW,
21 nov. 2019)
Meer tijd nodig voor spoedwet stikstof
De Eerste Kamer wil meer tijd om goed naar de spoedwet stikstof te kijken. Het kabinet wil dat de wet nog dit jaar wordt aangenomen, zodat veel bouwprojecten snel weer kunnen doorgaan. Maar met name senatoren van de oppositie trappen, volgens bronnen, op de rem. Dinsdag 10 december 2019 wordt besloten of de behandeling over het kerstreces heen wordt getild.
Stikstofcrisis bedreigt efficiëntere zorg
Door de stikstofcrisis komen bouwprojecten die nodig zijn voor de meest zorgbehoevende groepen in het gedrang. Daarmee komt de omslag naar goedkopere en efficiëntere zorg in gevaar, stelt de ABN AMRO in haar sectorprognose voor 2020 en 2021.
De komende jaren zijn tachtigduizend nieuwe zorgwoningen nodig die zijn aangepast voor ouderen. Zij vormen een belangrijke pijler onder een efficiënter georganiseerde zorg, waar patiënten bijvoorbeeld vanuit huis worden gemonitord. Met apps kunnen zij zelf metingen uitvoeren en die doorgeven aan de behandelend arts. (Bron: Skipr, 10 dec. 2019)
Eerste Kamer wil spoedwet stikstof toch voor Kerst behandelen
De Eerste Kamer wil de spoedwet stikstof toch nog voor het kerstreces 2019 behandelen. Dat hebben de woordvoerders besloten (11 dec. 2019). Minister Schouten moet vooraf nog wel een stapel vragen beantwoorden over de juridische houdbaarheid, garanties voor natuurgebieden en voorrang voor woning- boven wegenbouw.
