Henk Kraaijenhof helpt Lodewijk Asscher met de strijd tegen de burn-out.
Opinie | wo 30 sep 2015 | Auteur: Henk Kraaijenhof | Trefwoorden: Vitaliteit, Burn-out, Stress, Duurzame inzetbaarheid
Naast de sectorplannen waar duurzame inzetbaarheid en vitaliteit een onderdeel zijn wil Asscher speciale aandacht voor werkstress.
Uit onderzoek blijkt dat 12 procent van de werknemers burn-out klachten heeft. Ook geeft ruim 40 procent van de werknemers aan zijn of haar werk mentaal belastend te vinden. Hoge tijdsdruk is een probleem voor een kwart van de ondervraagden.
Het is dus onmiskenbaar: de klacht burn-out is in toenemende mate een medisch en sociaal probleem aan het worden. Ondanks de intentie van de overheid om het burn-out-percentage naar beneden te dringen, laten de cijfers zien dat dit niet lukt. Sterker nog, aantal mensen met het burn-out klachten neemt alleen maar toe.
In 2004 was 10% van de beroepsbevolking getroffen door een burn-out, inmiddels is dit percentage 14%! (bron:
CBS en
NEA):
Burn-out een mysterieus begrip
Burn-out blijft, alleen al vanwege de naamgeving, een mysterieus begrip. Er is immers geen scherp omlijnde medische diagnostiek om burn-out aan te tonen. Daarnaast is er een overlap van burn-out symptomen zoals depressie, overspannenheid, emotionele uitputting, en stress-gerelateerde klachten.
De klacht burn-out is in toenemende mate een medisch en sociaal probleem aan het worden
Deze wirwar van klachten en mogelijke diagnoses maakt een gerichte aanpak dan ook moeilijk. Wat het verder compliceert is de vraag: een burn-out is dat het vakgebied van de huisarts, van de psycholoog of van de psychiater? Wie is eigenlijk de burn-out-specialist?
Wat is nu “burned-out”?
Algemene overeenstemming is er over het feit dat een burn-out het gevolg is van een discrepantie tussen de belasting en belastbaarheid, tussen stress en draagkracht. Het altijd voorkomende symptoom van vermoeidheid duidt op energiegebrek.
Wanneer is sprake is van een burn-out, Wat is er nu precies dan “burned-out”?
Bij de beantwoording van deze vraag staat het begrip ‘resources’ centraal. Resources zijn de optelsom van de mentale en fysieke “energiebronnen” die ons ter beschikking staan. Er zijn mensen die over heel veel resources beschikken, robuuste mensen, die tegen een stootje kunnen.
Daarentegen is er zijn fragiele mensen die over weinig resources beschikken.
De meeste van mijn klanten die met burn-out klachten kampen zijn echter robuuste mensen.
Robuuste mensen hebben namelijk de eigenschap hun resources te overschatten. Het zijn vaak mensen met een groot verantwoordelijkheidsgevoel, de perfectionisten, “pleasers” die moeilijk nee kunnen zeggen. Kortom mensen die graag wat meer hooi op hun vork nemen dan ze eigenlijk aankunnen. Dit gaat zich op den duur wreken.
Vier resources
Ik onderscheid vier beschikbare resources:
- de fysieke resources, kort gezegd je fysieke conditie of je uithoudingsvermogen, de toestand van je spieren en je hart. In het geval van een burn-out mankeert het hier gek genoeg heel zelden aan. Belangijker zijn in dit verband:
- het centrale zenuwstelsel: samengevat onze hersenen en de zenuwuitlopers die spieren, organen en hormoonklieren van stroom voorzien. De hersenen bepalen onze waarneming, onze gedachten, onze herinneringen, ons geheugen, onze motivatie, enz. De hersenen moeten net als een batterij of accu continu een bepaalde hoeveelheid stroom produceren. Dat kan wel eens fout lopen, denk aan epilepsie waarbij de hersenen net als bij een kortsluiting, ineens veel te veel stroom produceren. In het geval van een burn-out komt het vaak voor dat de hersenen te weinig stroom produceren waardoor het energieniveau en de aansturing vanuit de hersenen niet meer optimaal verloopt.
- het autonome zenuwstelsel: stuurt alle vitale functies aan, zonder bewuste tussenkomst van het centrale zenuwstelsel. Denk aan de hartslag, de ademhaling, de bloeddruk, zweten, de doorbloeding van de huid, de spijsvertering, de grootte van onze pupillen, enz. Dit zijn functies die te belangrijk zijn om aan het bewustzijn over de laten. Stel je voor dat je de eigen hartslag op gang zou moeten houden….Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee grote zenuwtakken die weliswaar een tegengestelde functie hebben maar elkaar aanvullen, te vergelijken met het gaspedaal en de rem in je auto. Stel dat je alleen maar een gaspedaal in je auto zou hebben of dat je auto alleen maar een rem zou hebben….. Deze twee takken zijn beiden weer verbonden met vrijwel alle organen in het lichaam. Zo brengt de ene tak je hartslag omhoog, terwijl de andere tak je hartslag weer naar beneden brengt. Ter referentie: de stof die ervoor zorgt dat het gaspedaal zijn werk doet heet: adrenaline. In feite een “overlevingsstof” die ons de energie geeft om te overleven in levensbedreigende situaties.
- het stress-hormoonsysteem: begint vrijwel altijd in de hersenen in een schakelkern die de hypothalamus genoemd wordt, de “dirigent van het hormoonorkest”. Daar vlak onder in de hersenen vinden we de hypofyse. Deze stuurt via het bloed boodschapperstoffen naar de verschillende hormoonklieren. In het geval van de burn-out volgen we de lijn van de hypothalamus via de hypofyse naar de bijnieren die het belangrijke stresshormoon cortisol produceren (in het Engels: HPA-axis). Cortisol is net als adrenaline een “overlevingsstof”. Cortisol kan gemeten worden in bloed of in speeksel. Een teveel aan cortisol duidt op kortdurende stress. Een tekort aan cortisol wordt veroorzaakt door langdurige stress; ik beschouw langdurige stress als één van de mogelijke oorzaken van een hormonale burn-out. Deze vorm wordt ook wel bijnieruitputting of “adrenal fatigue” genoemd.
Drie vormen van burn-out
De uitputting van fysieke resources leidt tot nooit burn out. Vermoeidheid is een signaal van het centraal zenuwstelsel. Qua conditie van hart en spieren zijn de burn-out personen meestal niet uitgeput zie 1e resource.
In mijn praktijk gebruikt ik testen die de vier fysiologische systemen snel in kaart brengen
Ik onderscheid daarom drie vormen:
- centrale burn-out (van het centrale zenuwstelsel)
- autonome burn-out (van het autonome zenuwstelsel)
- hormonale burn-out (van het stress hormoonsysteem)
Een adequate diagnose maakt een onderscheidt tussen de verschillende vormen van burn-out en leidt tot een effectievere en efficiëntere aanpak van de burn-out.
In kaart brengen van fysiologische systemen
In mijn praktijk gebruikt ik testen die de vier fysiologische systemen snel, betrouwbaar, gemakkelijk, zonder bloedafname en zonder inspanning van de cliënt, in kaart te brengen. Zodoende krijgt men een duidelijk beeld van de mentale en fysieke resources van de geteste persoon.
Daarop aansluitend zijn er protocollen beschikbaar die de verschillende soorten burn-out via een “menukaart” van interventies oplossen. Het kernprobleem blijft natuurlijk het verminderen van de oorzakelijke belasting of stressor! Dit gaat gemakkelijker zodra de beperkte resources van de cliënt weer aangevuld zijn.
Verder lezen
Website 'De kunst van het presteren'
Boek ' De kunst van het presteren'
Meten van belastbaarheid
