Een individueel pensioenstelsel is eerlijk voor jong en oud

Opinie  |  do 11 mei 2017  |  Auteur: Sjaak Zonneveld  |  Trefwoorden: Pensioen, Pensioendialoog, Pensioenopbouw


foto designed by Katemangostar - Freepik.com

Recent werd bekend dat de SER ook voorstander is van een pensioenstelsel, waarbij mensen sparen voor een individuele pensioenpot. En dat is volkomen logisch. Pensioen is namelijk uitgesteld loon. Je bent als werknemer eigenaar van je gewone loon en het zou dan ook volstrekt normaal zijn dat je ook eigenaar bent van je uitgestelde loon. In veel andere landen is dat ook zo, daar sparen mensen al veel langer voor hun eigen, individuele pensioenpot.

Het Nederlands pensioenstelsel is vrij oud. Het heeft zich in de jaren na de Tweede Wereldoorlog gevormd. Werknemers wisselden gedurende hun leven weinig van werkgever en zelden van branche. Het doel was een pensioeninkomen van 70 procent van het laatst verdiende loon. Vanwaar dat percentage? Door fiscale voordelen kwam men dan netto weer ongeveer uit op datzelfde laatstverdiende loon. Dat had men in die tijd ook nodig. Voor de meeste mensen gold simpelweg dat dat gehele inkomen ook nodig was voor hun basisbehoeften. De meerderheid van de mensen bezat geen huis en moest huur betalen. Kortom, die 70 procent was bedoeld ter voorkoming van armoede. Nederland was er met een pensioenstelsel vroeg bij, maar heeft nu last van de wet van de remmende voorsprong.

Ruim een halve eeuw later is er veel veranderd. Inmiddels wisselen mensen regelmatig van werkgever en werken mensen niet altijd in vast dienstverband. De meerderheid van de Nederlanders bezit een eigen huis (waarvan inmiddels de hypotheek verplicht afgelost moet worden) en we verdienen gelukkig veel meer dan nodig is voor onze basisbehoeften. Maar desondanks werd tot een jaar of tien geleden vastgehouden aan de norm van 70 procent van het laatst verdiende loon. Rond die tijd werd — tamelijk arbitrair — besloten dat 70 procent van wat iemand gemiddeld had verdiend gedurende zijn of haar werkende leven ook wel zou voldoen.

Bij een pensioenfonds is het “onesize fits all”

Ons pensioenstelsel is nog altijd gebaseerd op het feit dat mensen hun leven lang bij hetzelfde fonds blijven. Daardoor hebben de meeste mensen diverse pensioenpotjes bij diverse pensioenuitvoerders. Die potjes moeten allemaal geadministreerd worden. Dat kost geld. En als je niet bij een pensioenfonds blijft, word je zwaar gedupeerd vanwege de doorsneepremie.
Bij een pensioenfonds is het “onesize fits all”, doordat de individuele inleg in een collectieve pot verdwijnt. Iedereen moet, ongeacht de hoogte van het inkomen en ongeacht persoonlijke omstandigheden, voor hetzelfde percentage van het loon sparen. Flexibiliteit en keuzevrijheid zijn er niet.
Daarnaast werkt ons stelsel procyclisch. Als het economisch goed gaat, kunnen de premies omlaag en in tijden van economische crisis schieten ze omhoog. Ook weer door de collectiviteit. Het stelsel is inmiddels zo complex geworden dat de meeste Nederlanders het niet meer begrijpen. Het stelsel zou eenvoudiger, logischer en eerlijker worden als iedere Nederlander een eigen, individuele pensioenrekening krijgt. Als je ergens anders gaat werken of je gaat als zelfstandige aan de slag verandert er niets. Je verandert immers ook niet van bank als je van baan wisselt.

Nederland staat in de top-3 (op de lijst van vanMercer) van beste pensioenstelsels, samen met Australië en Denemarken. Die landen zijn al lang geleden overgestapt van een collectief stelsel, zoals Nederland, naar individueel stelsel. Er is geen land ter wereld dat het systeem van Nederland heeft gekopieerd. Stel dat wij — gelijk Denemarken en Australië — al veel eerder de stap gezet zouden hebben naar een stelsel met individuele potjes, welke problemen zouden we nu dan nog hebben?

Nederland staat in de top-3 (op de lijst van van Mercer) van beste pensioenstelsels

Dan hadden we in ieder geval geen discussies over rekenrentes of over dekkingsgraden. Sterker nog: die zaken zouden niet eens meer bestaan.
We hebben te maken met een generatieconflict. Dat ligt niet aan de jongeren of aan de ouderen. Ik weet zeker dat ouderen jongeren niet willen duperen. En dan andersom jongeren het pensioen niet willen afpakken van ouderen. Maar er zijn nu eenmaal conflicterende belangen, veroorzaakt door de collectiviteit van ons stelsel. Om dit conflict niet verder te laten ontsporen is een overgang naar een individueel stelsel zeer wenselijk. Een stelsel dat eerlijk is voor jong en oud, en dat volkomen logisch als je er even goed over nadenkt.