Een ieder wordt geacht de wet te kennen. Nee toch?

Opinie  |  ma 10 mei 2021  |  Bron: HR-kiosk Verder Denken  |  Auteur: Andries Bongers  |  Trefwoorden: Tussentijdse opzegging arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, Opzegging, Redelijkheidstoets, Zorgplicht, Arbeidsovereenkomst, Opzegbeding

Burgers en bedrijven moeten zich aan de wet houden. Dat is een heldere regel die (bijna) iedereen kent. Betekent dat ook dat iedereen de inhoud van de wet moet kennen? Nederland kent duizenden wetten, die vaak weer zijn uitgewerkt in nadere regelgeving. Geen enkele jurist kent de vele honderdduizenden regels die daarin staan.
En vaak hangt een beslissing dan ook nog af van de omstandigheden. Bovendien is het recht niet een statisch geheel. Het verandert voortdurend, bijvoorbeeld omdat de maatschappelijke opvattingen veranderen. Dan komen er nieuwe wetten. Ook de rechter kan door een uitspraak nieuwe regels maken (jurisprudentie).

Een ieder wordt geacht de wet te kennen

Als beginsel geldt echter dat een ieder geacht wordt de wet te kennen. Dit beginsel dient evenwel genuanceerd in die zin dat dit principe niet inhoudt dat alle burgers alle wetten dienen te kennen, maar betekent wel dat de burger de wet dient te kennen die op hem van toepassing is in de omstandigheden waarin hij zich bevindt.
Maar zelfs deze laatste zienswijze is nogal simplistisch. Veel mensen hebben een arbeidsovereenkomst, maar als al deze mensen dus op de hoogte moeten zijn van het arbeidsrecht, dan waren er ook geen arbeidsrechtadvocaten nodig of alleen voor hen die deze verantwoordelijkheden willen uitbesteden.
Bij sommige – overbekende – regels is dat geen probleem. Je weet dat je niet door een rood-licht mag rijden of harder dan de aangegeven snelheid. En ook weet iedereen dat wie iets kapot maakt van een ander, aan de eigenaar de schade moet vergoeden. En je mag ook niet stelen.
Maar minder bekend is bijvoorbeeld dat een concurrentiebeding niet bindend is bij een arbeidscontract voor bepaalde tijd.
En dat een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd niet door partijen tussentijds kan worden opgezegd, tenzij een tussentijds opzegbeding nadrukkelijk in de overeenkomst staat vermeld.

Medewerkster wordt jaar lang verplicht te werken in omgeving die ze niet wil.

Kortgeleden werden wij geconfronteerd met een medewerkster die argeloos een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd (van 1 jaar) tekende. Zij had geen idee, dat zij hier dus een heel jaar gewoon aan vast zat. Ook als ze (in haar geval) na 1 maand een leuke baan elders ziet. De werkgever weigert haar nu te laten gaan.
Bij profvoetballers heeft een rechter ooit geoordeeld, dat wanneer er sprake is van een duidelijke positieverbetering (het gaat dan vaak op miljoenen) de club de voetballer niet aan zijn (toch al) riante contract kan houden.

Rechtsdwaling

Wie het verwijt krijgt een rechtsregel te hebben overtreden of zegt deze niet te kennen, zal zich willen verdedigen met de stelling dat hij of zij die regel niet kende. Zo’n beroep op ‘rechtsdwaling’ slaagt zelden. De veronderstelling is immers dat iedereen de wet kent.
Enkele jaren geleden heeft de Hoge Raad al eens uitgemaakt dat onbekendheid met een wel bestaande rechtsregel een omstandigheid is die kan meewegen bij de vraag of iemand aansprakelijk is.

Redelijk en billijk

De Hoge Raad oordeelde in een bepaald geval terecht dat het soms in strijd met de redelijkheid en billijkheid is, om het beginsel ‘ieder wordt geacht de wet te kennen’ onverkort toe te passen.
Maar welke “eenvoudige” medewerkster kan zich de kosten van een langdurige procedure veroorloven.

Zorgplicht van de werkgever

De werkgever heeft tegenover de werknemer een zorgplicht. Indien de werkgever zich niet houdt aan deze zorgplicht, kan hij aansprakelijk worden gesteld. Het is dus belangrijk voor de werkgever om zich hieraan te houden. De werkgever moet onder andere de veiligheid en de gezondheid van de werknemer beschermen. Er moeten dermate redelijke maatregelen getroffen worden om ervoor te zorgen dat de werknemer tijdens de uitvoering van zijn werkzaamheden geen schade lijdt.
Maar de zorgplicht gaat feitelijk veel verder dan zich houden aan de arboregels. Een werkgever heeft ook een grote verantwoordelijkheid in de pensioencommunicatie aan hun werknemers. Dit betekent dat werkgevers uit hoofde van hun zorgplicht nieuwe werknemers tijdens het arbeidsvoorwaardengesprek moeten informeren over de hoofdkenmerken van de pensioenregeling.
Maar waarom zou de werkgever ook geen zorgplicht hebben in een duidelijke uitleg of toelichting op de werking van de arbeidsovereenkomst?
Het is toch absurd dat een werkgever zich kan beroepen op de wet, wanneer hij niet de meest eenvoudige gevolgen van de arbeidsovereenkomst heeft toegelicht.
Vermoedelijk leek het niet wenselijk om te vertellen dat “we nu een heel jaar tot elkaar veroordeeld zijn”. Ik vind dit onzorgvuldig en leidt in veel gevallen tot “dwaling”.