De Belastingdienst staat boven de wet

Opinie  |  do 18 mei 2023  |  Bron: HR-kiosk&Rekenkamer  |  Auteur: Andries Bongers  |  Trefwoorden: Schijnzelfstandigen, VAR, Wet DBA, Verzekeringsplicht, Belastingdienst, Rekenkamer

In veel gevallen is de Belastingdienst autonoom in het uitvoeren of interpreteren van een fiscale wet, maar staat ze ook boven de wet?

De Belastingdienst, die moet beoordelen of bij de inhuur van zzp'ers sprake is van schijnzelfstandigheid, huurde zelf zzp'ers in terwijl dat voor dat werk eigenlijk niet mocht. De dienst overtrad hiermee de wet, die deze zelf hoort te handhaven. Dat concludeert de Rekenkamer in een rapport, waarin ze de fiscus een veeg uit de pan geeft.

Wie als zelfstandige wil werken, moet aan een aantal eisen voldoen. Zo mag er geen gezagsverhouding zijn. Wie niet aan de eisen voldoet, kan worden gezien als een schijnzelfstandige. De zzp'er is dan eigenlijk een werknemer waarbij sociale premies afgedragen moeten worden en eventueel een boete volgt.

Wetgeving

Tot 2016 hadden zelfstandigen een verklaring arbeidsrelatie (var). Die verdween maar de nieuwe wet (DBA) bleek geen goed werkend alternatief. Daarom houdt de Belastingdienst wel toezicht op de wet, maar worden tijdelijk geen boetes opgelegd of loonheffingen gevorderd, tenzij echt sprake is van kwaadwillendheid.
Het dossier rondom schijnzelfstandigheid is niet alleen een worsteling voor de Belastingdienst als toezichthouder, zo constateert de Rekenkamer. "De Belastingdienst heeft namelijk als werkgever ook moeite om de Wet DBA zelf correct toe te passen. Zo huurt het ministerie van Financiën via een tussenpartij arbeidskrachten in, waarvan een deel op basis van een intern beoordelingskader in principe te kwalificeren is als schijnzelfstandige."

Waarom niet gewoon personeel in loondienst?

De Belastingdienst zegt geen andere keuze te hebben gehad. Er is een personeelstekort en zonder externe inhuur zou 'de continuïteit van de bedrijfsvoering in gevaar komen'.  Maar kunnen andere bedrijven nu het zelfde excuus hanteren?
Wel moest voor de inhuur van zelfstandigen toestemming van bovenaf gegeven worden. De Belastingdienst heeft inclusief de afdeling Toeslagen in 2022 voor 600 zzp'ers een uitzondering gemaakt. In de gevallen waar sprake was van schijnzelfstandigheid, heeft het ministerie wel premies voor de werknemersverzekeringen betaald, om 'uitholling van de sociale zekerheid' te voorkomen en 'in de geest van de wet' te handelen.
De zzp'ers in dienst nemen zou volgens de fiscus onmogelijk geweest zijn, omdat het voor hen '(financieel) onaantrekkelijk is om in loondienst te komen.'

Geloofwaardigheid in geding

De Rekenkamer is niet blij met de handelswijze van de Belastingdienst en het ministerie van Financiën.
"Wij begrijpen dat de continuïteit van de bedrijfsvoering van groot belang is. Maar het Ministerie van Financiën, en in het bijzonder de Belastingdienst, moet uiteraard de fiscale wet- en regelgeving waarop zij de controle op de naleving doet, zelf correct naleven. Het kan negatieve gevolgen hebben voor de werkzaamheden van belastinginspecteurs en de geloofwaardigheid van de Belastingdienst als de leiding van de Belastingdienst bij de eigen organisatie honderden uitzonderingssituaties goedkeurt.
De Belastingdienst wil het aantal ingehuurde zelfstandigen in 2023 en 2024 naar eigen zeggen sterk verminderen. "Wij dringen erop aan dat het departement deze koers voortvarend voortzet en zullen hierop ook in de komende periode toezien", aldus de Rekenkamer.

 
Lees meer