Zelfsturing en medezeggenschap: verbinding tussen mensen als succesvoorwaarde

Opinie  |  do 2 apr 2015  |  Auteur: Peter Rooze  |  Trefwoorden: Participatiesamenleving, Medezeggenschap, Zelfsturing

Verslag van een Masterclass

De participatiemaatschappij heeft verschillende verschijningsvormen. Zo ook in het land van de medezeggenschap. Sinds 2004 ondersteunt Danthe ondernemingsraden bij het effectief vormgeven van medezeggenschap. Waar andere adviesbureaus de nadruk leggen op de wettelijke vereisten, plichten en rechten van de ondernemingsraad, heeft Danthe met name aandacht voor het verbeteren van het besluitingvormingssproces en de deelname hieraan door direct betrokkenen en belanghebbenden.
 

​Doen is het nieuwe denken

Deze benadering is gestoeld op het principe ‘terug naar de bedoeling’: werknemersparticipatie is gericht op het verbeteren en vernieuwen in het belang van de organisatie en de werknemer en niet zozeer op het uitoefen van macht ‘an sich’.

Het in totaal meer dan 40 jaar ervaring met medezeggenschap heeft geleid tot een nieuwe aanpak de Medezeggenschap Canvas©. Deze vernieuwde aanpak is nog toegankelijker en passender gemaakt voor het optimaliseren van participatie en zelfregie. Dit heugelijk feit werd gevierd met een Masterclass op 25 maart jl. in het mooiste gebouw van Nederland, Rozet in Arnhem. Met deze masterclass wilde Danthe haar kennis en ervaring delen met meer dan 60 deelnemers.

Nationale Politie en de 'hark voorbij'

Het inhoudelijk programma werd afgetrapt door niet minder dan Frank Giltay, voorzitter COR Nationale Politie. Heel Nederland had kennis kunnen maken met zijn project de ‘Hark voorbij’ in de uitzending van het programma Tegenlicht van15 februari jl. Ook live wist Frank de mensen te inspireren met het delen van het ‘vallen en opstaan’ welke typerend is voor participatie bij organisatieveranderprojecten.
 

Geen plan maken maar een 'Van plan'

De inrichting van de Nationale Politieorganisatie werd door de COR aangegrepen ‘regelvrije wijkteams’ te organiseren, maar tevens ook om de medezeggenschap te moderniseren. Een kunststuk dat moet leiden naar de transformatie van 26 ‘OR-klachtenbureaus naar 13 OR-en. Deze OR-en nieuwe stijl worden getypeerd door niet langs de kant blijven staan en reageren op hetgeen dat komen gaat, maar het initiatief nemen en stakeholders te mobiliseren. Inmiddels zijn er meer dan 1000 participerende politiemensen die een ‘Van Plan’ maken in plaats van een plan: doen is namelijk het nieuwe denken. De korpsleiding support deze nieuwe aanpak omdat de COR de overtuiging heeft dat de nieuwe regelvrije wijkteams een resultaatverhoging garanderen van te minste 20%.
 

Participatie als normale bedrijfvoering

Dannie Brus van Danthe bevestigde met zijn bijdrage ‘Waarom zelfregie, waarom nu’, dat de taak van de OR is om zijn achterban de positie te brengen om invloed uit te oefenen op de m2. Het is de combinatie van formele zeggenschappen, zoals verankert in de WOR en participatie, die moet leiden tot effectieve medezeggenschap. Participatie in de besluitvorming moet er toe leiden dat medezeggenschap tot de normale bedrijfsvoering gaat behoren. Kortom, het belang om betrokken werknemers in de positie te brengen om invloed uit te oefenen.



figuur: Medezeggenschap Canvas©.

Theo Brassé van Danthe vertelde op welke wijze de OR in positie kan komen om invloed uit te oefenen. Het allerbelangrijkst is dat iedereen die betrokken is bij de besluitvorming weet wat het nut, de noodzaak en de urgentie is van het onderwerp dat op de agenda van de OR staat.
 

De Ondernemingsraad als wegbereider van verandering

Daarnaast dienen de kaders (lees het speelveld) helder en uitnodigend te zijn om mee te doen, de dilemma’s zoveel mogelijk weggenomen te worden en de medewerkers aangemoedigd te worden om mee te doen. Het participatief besluitvormingsproces begint met de OR die, als wegbereider in het proces van participatie, het initiatief neemt.
Theo werd in zijn pleidooi gesteund door de praktijkervaringen van verschillende klanten van Danthe.

Thuisservice concept van Laurens als breekijzer

Gonnie Bode van OR Thuiszorg Rotterdam-Laurens benadrukte dat een lange adem vereist is om tot participatie te komen. Voor het realiseren van het nieuwe thuisserviceconcept voor cliënten (in plaats van de oude thuiszorg) moesten oude gewoontes worden afgeleerd en nieuwe werkwijzen aangeleerd. Dat het geduld beloond werd blijkt wel uit het feit dat het thuisserviceconcept inzet was van de onderhandelingen bij de fusie met de veel grotere partner thuiszorg Rotterdam (8000 werknemers versus 1500 werknemers van Laurens). Inmiddels wordt het thuisservice concept ingevoerd in de gefuseerde organisatie en zijn de voormalige Laurens medewerkers blije koplopers die inmiddels ook als ‘ambassadeurs’ optreden.

Hennie Bongers OR GGZ Oost Brabant, moest ervaren dat de ‘old school’ OR niet meer bleek te werken in een sterk veranderende omgeving waar een pro-actieve werkwijze noodzakelijk is om betrokken medewerkers in de positie te brengen zelf invloed uit te oefenen op de besluitvorming. Met behulp van Danthe aanpak is de OR tot een coproductie met de Raad van Bestuur gekomen om de noodzakelijke veranderingen te bewerkstelligen. Vertrouwen, loslaten en volhouden is het adagium van de OR en de Raad van Bestuur om gezamenlijke de toekomst met vertrouwen tegemoet te treden.

Zelfregie als veranderingsaanpak

Kees Zwart van Danthe, verzekerde ons dat zelfregie een betere veranderingsaanpak is voor organisatieverandering, dan een topdown benadering. Bij een topdown benadering is de OR volgend en dit leidt er onder andere toe dat 70% van de veranderingsprojecten mislukt.
Zelfregie is een van de doelen en middelen om tot participatieve organisatie te komen. De werknemers hebben in zo’n organisatie de vrijheid om te beslissen over de inrichting van hun eigen en werkzame leven.
In zo’n organisatie worden ook de introverte en teruggetrokken werknemers gestimuleerd om mee te doen (lees te participeren).
 

Vertrouwen, loslaten en volhouden: het adagium van de OR en de RvB

Het in de pauze gepresenteerde boek ‘kantoorgeheimen’ van Linda en Carla van der Wal, is een bron van inspiratie om introverte mensen in beweging te brengen.
Een praktijkcase van de Arbeidsinspectie gepresenteerd door Lies de Vries (Danthe) illustreerde dat het komen tot zelfsturende teams een langdurig proces is. De drie jaar die nodig waren om tot meer zelfsturing te komen was voor de aanwezige deelnemers wel even schrikken. Een snelkookpanoplossing zou een welkome aanvulling kunnen zijn om tot een sneller veranderingproces te komen.
Helaas vereist het leren werken met ‘eigen verantwoordelijkheid en bevoegdheid’ binnen een ambtelijk organisatie tijd.
 

Medezeggenschap Canvas©

Gelukkig is er het Medezeggenschap Canvas© van Danthe. Deze participatieve aanpak beoogt het veranderingproces te versnellen zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit. Door meer aandacht te schenken aan het stimuleren van mensen om mee te doen, zal de kwaliteit en de draagvlak worden vergroot. De kracht van deze aanpak ten opzichte van de oude Danthe aanpak is dat de OR zich ook richt op het maken van verbindingen tussen werknemers buiten het traditionele invloedkader van de OR.
 

Ook de lijn is toneel van het participatieproces

Waar voorheen het machtsspel van invloed werd gespeeld aan de overlegtafel, is nu ook de lijn toneel van het participatieproces. Ook met een geringe inspanning en committent kan iedere medewerker zich committeren aan OR. Als ‘ambassadeur’ kunnen zij de zienswijze van de OR agenderen in de reguliere dagelijkse werkprocessen en de besluitvormingsprocessen.
De drempel om als ambassadeur op te treden is een lagere drempel dan het formele lidmaatschap van de OR.

Concluderend na een dag interactief geparticipeerd te hebben:

• Participatieve besluitvoering is de oplossing voor het verhogen van de kwaliteit en de acceptatie van het veranderingsproces.


• Het Medezeggenschap Canvas© van Danthe versnelt het wordingsproces en zorgt voor borging in de organisatie door werknemers te verleiden tot ambassadeurschap van de insteek van de OR.

Nieuwsgierig en behoefte aan meer informatie over de Masterclass, Medezeggenschap Canvas© van Danthe.