- Minstens 1 uur 's nachts werken
- Aantal uur in een nachtdienst
- Aantal nachtdiensten
- Verhogen aantal nachtdiensten
- Als een werknemer bijna altijd ’s nachts werkt
- Nachtwerk en gezondheidsrisico’s: mogelijkheden voor preventie
- 5 tips om medewerkers in de nachtdienst fit te houden
- Verkiezing Nachtwerkgever 2016
- Om hoe laat begint een 'nachtrit'?
- Zo houd je het nachtwerken – nog enigszins – gezond
- Nachtwerk veroorzaakt diabetes en hartziekten
- Beperk de schade van nachtarbeid
- Ziekenhuismedewerkers die nachtdiensten draaien krijgen vaker griep
- Arbeidstijdenwet
- Nieuwe richtlijn nachtwerk voor bedrijfsartsen
- 1,2 miljoen nachtwerkers in 2020
Minstens 1 uur 's nachts werken
Er is sprake van een nachtdienst als een werknemer tijdens een dienst meer dan 1 uur werkt tussen 00.00 uur ’s nachts en 06.00 uur ’s ochtends. Voor nachtdiensten gelden strengere regels dan voor dagdiensten. Daarom moet iemand ook ten minste 18 jaar oud zijn om in nachtdiensten te mogen werken.
Aantal uur in een nachtdienst
- per nachtdienst mag een werknemer niet meer dan 10 uur werken;
- als een nachtdienst eindigt ná 02.00 uur werkt een werknemer hierna minimaal 14 uur niet. Maximaal 1 keer per week mag dat ingekort worden tot 8 uur. Maar alleen als het soort werk of de bedrijfsomstandigheden dit nodig maken;
- als een nachtdienst eindigt vóór 02.00 uur geldt net als bij dagdiensten dat een werknemer na de dienst 11 aaneengesloten uren niet mag werken;
- maximaal 5 keer per twee weken en 22 keer per jaar mag een werknemer 12 uur in een nachtdienst werken. Na een nachtdienst van 12 uur mag een werknemer minimaal 12 uur niet werken;
- na een reeks van 3 of meer nachtdiensten mag een werknemer minimaal 46 uur niet werken. Wanneer de laatste nachtdienst bijvoorbeeld op dinsdagochtend 06.00 uur eindigt, dan mag een werknemer vanaf donderdag 04.00 uur uw werk hervatten.
Aantal nachtdiensten
- een werknemer mag per 16 weken maximaal 36 nachtdiensten draaien;
- een werknemer mag niet meer dan 7 achtereenvolgende diensten werken als één van die diensten een nachtdienst is. Dit mogen er 8 zijn als het soort werk of de bedrijfsomstandigheden dit noodzakelijk maken en dit in een collectieve regeling is afgesproken;
- als een werknemer slechts af en toe een nachtdienst draait (minder dan 16 keer per 16 weken) geldt hetzelfde als voor dagdiensten: gemiddeld 48 uur werken per week;
- als een werknemer regelmatig nachtdiensten draait (16 keer of meer per 16 weken), dan mag een werknemer niet meer dan gemiddeld 40 uur per week werken binnen die 16 weken.
Verhogen aantal nachtdiensten
- het aantal nachtdiensten mag bij collectieve regeling (bijvoorbeeld CAO) worden verhoogd van 117 naar 140 nachtdiensten per jaar als het soort werk of de bedrijfsomstandigheden dit noodzakelijk maken;
- werkt een werknemer in de 'randen van de nacht' (bijvoorbeeld als de werkdag om 04.00 uur begint), mag een werknemer ook gebruikmaken van de regel dat hij maximaal 38 uur per 2 weken werkt tussen 00.00 uur en 06.00 uur. Dit moet in een collectieve regeling zijn afgesproken.
Als een werknemer bijna altijd ’s nachts werkt
Tegelijk met de Arbeidstijdenwet die op 1 april 2007 in werking is getreden, is ook de overgangsregeling Permanente nachtarbeid voor onbepaalde tijd van kracht. Als een werknemer al vóór 1 januari 1996 vooral ’s nachts werkte, en hij doet dat nu nog steeds, dan mag hij ook na 1 april 2007 dit werkpatroon voortzetten. In elke periode van 4 aaneengesloten weken mag een werknemer maximaal 20 nachtdiensten draaien.
Nachtwerk en gezondheidsrisico’s: mogelijkheden voor preventie
Een lijvig rapport van de Gezondheidsraad van 10 november 2015 stelt onder meer:
In Nederland wordt regelmatig tijdens nachtelijke uren gewerkt. In totaal gaat het om zo’n 16 procent van de beroepsbevolking. Nachtwerk wordt vooral verricht in de zorg, de horeca, de vervoerssector en in bepaalde industrieën. Uit de literatuur komen signalen dat het verrichten van (langdurig) nachtwerk kan leiden tot gezondheidsklachten op de korte én de lange termijn.
Er zijn verschillende preventieve maatregelen (interventies) beschreven die gezondheidsklachten als gevolg van nachtwerk beogen te verminderen. Grofweg zijn deze onder te verdelen in vier categorieën:
- aanpassingen van het ploegendienstrooster
- beïnvloeden van de lichtblootstelling
- veranderen van gedrag en leefstijl
- (laten) innemen van (genees)middelen.
(Bron: Rapport Gezondheidsraad)
5 tips om medewerkers in de nachtdienst fit te houden
Wendel Post, arbeidshygiënist bij Arbo Unie, geeft 5 tips om nachtwerkers optimaal inzetbaar te houden:
- Zorg voor een passend eetaanbod
- Bied de mogelijkheid om te rusten
- Laat ze tussendoor bewegen
- Informeer naar geschikte verlichting
- Ga in gesprek met de medewerkers
(Bron: Management Team,
17 mrt. 2016)
Verkiezing Nachtwerkgever 2016
Circa zestien procent van de Nederlandse beroepsbevolking werkt regelmatig in de nacht. Uit onderzoek is gebleken dat mensen die ’s nachts werken vaak te kampen hebben met mentale, sociale en fysieke uitdagingen en veiligheidsrisico’s. Met de Nacht van de Arbeid wordt aandacht gevraagd voor nachtarbeid en nachtwerkers. De Nacht van de Arbeid vindt jaarlijks plaats in de nacht van 30 april op 1 mei.
Om hoe laat begint een 'nachtrit'?
In de
CAO Beroepsgoederenvervoer staat in artikel 37 dat je bij een eendaagse nachtrit recht hebt op een toeslag van € 2,66 bruto per uur voor de diensturen tussen 20.00 en 04.00 uur. Een eendaagse nachtrit is een rit waarbij het vertrek en de aankomst binnen 24 uur plaatsvinden (artikel 40 lid 3.a. ad1).
Na 2 jaar procederen heeft de Rechtbank Amsterdam op 3 januari 2017 in hoger beroep uitgesproken dat er bij de eendaagse nachtritten altijd een toeslag betaald moet worden over de gewerkte uren tussen 20.00 en 04.00 uur. Het is hierbij niet van belang of er tussen 24.00 en 04.00 uur gewerkt is. (Bron: CNV Vakmensen, 9 jan. 2017)
Zo houd je het nachtwerken – nog enigszins – gezond
De wetenschappelijke aanwijzingen stapelen zich op: nachtwerken is schadelijk voor lijf en leden. Toch ontkom je er niet aan in een 24-uursbedrijf als de gezondheidszorg. Wel kan HR met beleid de schade van nachtdiensten beperken. Twee tips:
Minder nachtdiensten
Beperk het aantal nachtdiensten. Zorginstellingen houden zich vooral bezig met de gevolgen van de nachtdiensten, terwijl de nachtdiensten zelf vaak jarenlang ongemoeid blijven. Probeer dat dus eerst slimmer te organiseren. Op veel afdelingen kunnen sommige taken prima naar de ochtend of avond verschuiven.
Gezond roosteren
Een consequent stabiel rooster, met zo min mogelijk wisselingen, is het gezondst. Een voorwaarts roterend (met de klok mee) rooster heeft de voorkeur. Dan werkt iemand eerst ochtend-, dan middag- en dan avonddienst.
(Bron en meer tips: Xpert HR actueel,
24 feb. 2017)
Nachtwerk veroorzaakt diabetes en hartziekten
Het draaien van nachtdiensten verhoogt het risico op diabetes en hart- en vaatziekten. Ook veroorzaakt het werken in de nachtelijke uurtjes slaapproblemen, concludeert de
Gezondheidsraad in een onderzoek.
Ongeveer 1,3 miljoen Nederlanders (goed voor 15 procent van de beroepsbevolking) werken soms of regelmatig ‘s nachts. “Het dag-nachtritme van nachtwerkers raakt ontregeld door lichamelijke activiteit en blootstelling aan licht tijdens de nachtelijke uren. Dit leidt tot slaaptekort, concentratieproblemen, ongelukken op het werk en afnemende werkprestaties”, aldus de raad.
De Gezondheidsorganisatie kan geen groepen nachtwerkers aanwijzen die extra risico lopen.
Naar schatting leidt veertig jaar nachtwerk tot een verhoging van het risico op diabetes mellitus (type 2) en hart- en vaatziekten van 7 tot 8 procent. Moet er toch ’s nachts gewerkt worden, dan verwijst de Gezondheidsraad naar aanbevelingen uit een
eerder advies om nadelige gezondheidseffecten op de korte termijn te beperken. Een voorwaarts roterend rooster of een kort slaapje tijdens de nachtdienst helpen ‘mogelijk’ tegen de klachten op korte termijn.
(Bron: Nieuwsblad.be e.a.,
24 okt. 2017)
Beperk de schade van nachtarbeid
De
Gezondheidsraad stelt in het rapport Gezondheidsrisico’s door nachtwerk vast, dat in Nederland bijna 1,3 miljoen werknemers soms of regelmatig in de nacht werken. Dat is 15 procent van de beroepsbevolking.
In het rapport wordt de
FNV geciteerd, die elf onderbouwde vuistregels opstelde om ploegenroosters te beoordelen:
- Voorwaartse rotatierichting (diensten van een werknemer wisselen elkaar af met de klok mee ochtend-middag-avond/nacht).
- Maximaal zes diensten achter elkaar.
- Minimaal twee diensten achtereen.
- Maximaal vier zelfde soort diensten
- De wekelijkse arbeidsduur is hoogstens 34 tot 38 uur, afhankelijk van de zwaarte van het rooster.
- Minstens 48 uur aaneengesloten vrij na een serie nachtdiensten.
- Een half uur pauze in het midden van de dienst.
- Een dienst is maximaal negen uur.
- Begin- en eindtijden bevinden zich rond 07:00/15:00/23:00 uur.
- Voorspelbaar roosterpatroon.
- Tenminste 40 procent van avonden en weekenden vrij, met goede spreiding.
(Bron en meer: OR Net,
5 mrt. 2018)
Ziekenhuismedewerkers die nachtdiensten draaien krijgen vaker griep
Ziekenhuismedewerkers die regelmatig nachtdiensten draaien, hebben 20 procent meer kans op griep- en luchtwegklachten dan personeel dat alleen dagdiensten draait.
Dit blijkt uit een onderzoek van het RIVM. Het onderzoek is onderdeel van een groter RIVM project naar nachtwerk en gezondheid, waarin ook aandacht is voor mechanismen die mogelijk nachtwerk met gezondheid verbinden, zoals voeding, slaap en lichaamsbeweging.
Ruim 500 ziekenhuismedewerkers (vooral verpleegkundigen, maar ook artsen, verzorgenden en paramedici) die regelmatig nachtdiensten draaien en bijna honderd dagwerkers deden mee aan het onderzoek. (Bron: BG Magazine,
14 dec. 2018)
Een oranje bril helpt de negatieve effecten van blauw dag- en kunstlicht op de biologische klok tegen te gaan, voor betere vitaliteit en slaap. In verschillende ziekenhuizen, in de offshore-industrie en in de topsport wordt momenteel gebruikgemaakt van een blauw licht filter slaapbril voor betere slaap, prestaties en vitaliteit.
Oranje slaapbril voor betere slaap, prestaties en vitaliteit
In Nederland werken bijna 1,3 miljoen mensen soms of regelmatig ’s nachts. Mensen zijn echte ‘dagdieren’ waardoor ons lichaam niet ingesteld op het werken in ploegendiensten. Het werken in ploegendiensten verstoort het bioritme, waardoor verschillende slaap- en gezondheidsproblemen kunnen ontstaan. Helaas valt deze problematiek niet volledig op te lossen, maar er zijn wel een aantal theorieën die hierbij kunnen helpen. Zo kan een speciale bril de negatieve effecten van blauw dag- of kunstlicht op de biologische klok tegengaan en de kwaliteit van de slaap verbeteren. Een van deze therapieën, de Somnoblue bril, reduceert de blootstelling aan blauw licht en optimaliseert de natuurlijke aanmaak van melatonine, een hormoon dat het lichaam een signaal afgeeft wanneer het nacht is.
De duistere kant van blauw licht
Vroeger ging de zon onder en werd het donker, écht donker buiten. Dat was het seintje voor onze hersenen: het is nacht, het is tijd om te gaan slapen. Tegenwoordig worden we dag en nacht blootgesteld aan kunstlicht en wordt de aanmaak van melatonine, het nachthormoon en krachtig antioxidant, verstoord.
De verstoring levert een vertraging op: de aanmaak van melatonine wordt uitgesteld en sommige mensen vallen hierdoor wat moeilijker in slaap dan eigenlijk, natuurlijk gezien, goed voor hen is. De wekker gaat ’s ochtends uiteraard wel gewoon en het gevolg is dat we te weinig kwalitatieve slaap krijgen.
Somnoblue slaapbril, voor betere slaap en vitaliteit
Kamerverlichting en beeldschermen verspreiden blauw kunstlicht dat onze hersenen laat denken dat het nog steeds dag is, ook al is het laat in de avond. De Somnoblue slaapbril is hierbij een effectief hulpmiddel. Het is een speciale bril die het gehele blauw lichtspectrum filtert en waardoor u uw omgeving in oranje tinten ziet.
Door het dragen van de bril krijgen uw hersenen het natuurlijke seintje: het wordt nacht
Mensen die hun slaap willen verbeteren, kunnen de Somnoblue bril ongeveer een uur voor bedtijd opzetten en aan hun normale slaaproutine beginnen: tandenpoetsen, pyjama aan, in bed nog wat lezen. Alles wat u normaal gesproken doet voordat u gaat slapen. De bril conditioneert uw brein dat u bijna gaat slapen waardoor de slaap wat gemakkelijker zal komen.
Wanneer en bij welke situaties kunt u de bril gebruiken na uw nachtdienst?
- Na een nachtdienst, kunt u onderweg naar huis (maar niet in de auto i.v.m. veiligheid) de bril al opdoen.
- Bij thuiskomst na een nachtdienst.
- Relaxmomentje voor het slapen gaan in de vroege morgen.
Is het ook toepasbaar voor het dagdienstpersoneel?
Natuurlijk is het ook na gewone dagdiensten goed om ’s avonds de bril te dragen. In dit geval simuleert de oranje gloed van de bril het natuurlijke ‘avondsignaal’ van een zonsondergang.
Bril mag onbelast vergoed worden
Verhoging van prestaties en vitaliteit bij uw bedrijf
Deze innovatieve bril helpt organisaties om de vitaliteit en het aanwezige menselijk potentieel beter te benutten. Momenteel worden de slaapbrillen toegepast in allerlei
sectoren. Lees hier meer over in Vrijheid in de Zorg. Verder wordt de nachtdienstbril gebruikt in de Nederlandse offshore industrie om de veiligheid en vitaliteit van het ploegendienstpersoneel verder te optimaliseren.
Bezoek de
website van Somnoblue voor meer informatie over deze slaapinnovatie. (
meer info)
Arbeidstijdenwet
De regels voor nachtdiensten staan in artikel 5.8 van de Arbeidstijdenwet (geldend vanaf 2020).
Nieuwe richtlijn nachtwerk voor bedrijfsartsen
Vanwege de negatieve gezondheidseffecten en de toename van nachtwerk, heeft Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) de
richtlijn Nachtwerk en gezondheid gepubliceerd.
Ongeveer 1.300.000 werknemers (15% van de beroepsbevolking) in Nederland werken soms of regelmatig ’s nachts. Dat aantal stijgt. Langdurig en veelvuldig werken in de nacht kan het dag- en nachtritme van het lichaam verstoren en negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid:
- Slaapproblemen komen anderhalf tot tweemaal vaker voor bij nachtwerkers dan bij dagwerkers.
- 3% van de diabetes type 2 gevallen kan worden toegeschreven aan vijf jaar nachtwerk. Dat risico neemt toe naarmate men meer jaren nachtwerk verricht. Na 40 jaar nachtdiensten ligt dit percentage op circa 21% van de gevallen
- Voor hart- en vaatziekten lopen de cijfers op van 4%van de gevallen na vijf jaar tot bijna een kwart na 40 jaar nachtdiensten.
(Bron:
SER,
20 aug. 2020)
1,2 miljoen nachtwerkers in 2020
In 2020 waren 1,2 miljoen werkenden soms of regelmatig in de nacht aan het werk. Dat is 13,5 procent van alle werkenden. Artsen, verzorgenden, sociaal werkers en verpleegkundigen zijn de grootste groepen nachtwerkers. Dit blijkt uit nieuwe cijfers van het
CBS,
2 febr. 2021.
Ga terug naar Arbeidstijden.
