In 2020 vonden 77 duizend arbeidsongevallen plaats waardoor werknemers ten minste vier dagen niet konden werken. Dat zijn er 16 duizend minder dan in 2019. Dit meldt het CBS op basis van cijfers uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden, die in samenwerking met TNO wordt uitgevoerd.
De afname van het aantal arbeidsongevallen met minstens vier dagen verzuim was het grootst in de industrie, en in de bedrijfstak vervoer en opslag. In beide branches was het aantal ongevallen in 2020 met 4 duizend gedaald ten opzichte van een jaar eerder. In de gezondheids- en welzijnszorg nam het aantal met 3 duizend af, in het onderwijs met 2 duizend.
In de handel (14 duizend) en in de zorg (13 duizend) kwamen in 2020 de meeste arbeidsongevallen voor met ten minste vier dagen verzuim. Dat komt deels doordat er veel werknemers in deze branches werkzaam zijn: samen boden ze werk aan een derde van alle werknemers van 15 tot 75 jaar.
Bij 13 duizend arbeidsongevallen met minstens vier dagen verzuim was de hoofdoorzaak van het letsel psychische overbelasting, bijvoorbeeld intimidatie of stress. Dit aantal daalde het meest ten opzichte van 2019.
Bij de meeste ongevallen op de werkplek was de oorzaak echter van fysieke aard. Zo werden uitglijden, struikelen of een andere val (12 duizend ongevallen), en fysieke overbelasting zoals zwaar tillen, of het maken van een verkeerde beweging (11 duizend), relatief vaak als belangrijkste oorzaak genoemd. Het aantal ongevallen waarbij het letsel ontstond door contact met stroom, hitte, kou, gevaarlijke stoffen of lawaai, daalde relatief sterk.
Elk jaar scheiden veel mensen. Gemiddeld strandt meer dan 33% van de huwelijken. Wat veel mensen zich niet realiseren, is dat dit grote gevolgen heeft voor de werkvloer. De impact van een echtscheiding is zo groot dat het een zichtbaar effect heeft op de vitaliteit en duurzame inzetbaarheid van deze medewerkers.
In oktober bracht TNO een groot onderzoek uit, waarin de impact van scheidingen op ziekteverzuim gepubliceerd is. De cijfers zijn indrukwekkend te noemen:
Dit zijn enkele van de stevige conclusies vanuit het rapport.
Medewerkers in scheiding hebben veel tegelijk op hun bordje. Daar komt nog bij dat ze spanning ervaren tussen de focus die het werk vraagt en de aandacht die de scheiding eist. “Dat zien we bijvoorbeeld al bij het plannen van een afspraak met een mediator. Dit gebeurt over het algemeen in dezelfde tijd als dat van iemand verwacht wordt te werken,” aldus Yorick Saeijs, eigenaar van Werk&Scheiding, een organisatie die zich bezighoudt met verzuimpreventie bij scheiding.
“Daarnaast zijn er voorbeelden te noemen van aanstaande ex-partners die gedurende de werkdag emotioneel opbellen. Probeer daarna maar eens gelijk goed je werk weer te doen. Of er wordt overmatig geappt door een van beiden, waarna direct een reactie verlangd wordt. Zo zijn er legio voorbeelden te geven die wat met iemand in scheiding doen.”
De productiviteit van een medewerker loopt terug en de foutmarge gaat omhoog. Door de stress krijgen ze hun werk niet meer af binnen de normale tijd. Ze lopen vast. Als het lang genoeg duurt en er wordt geen doelgerichte actie op gezet, melden ze zich uiteindelijk ziek. Met alle gevolgen voor de medewerker, het team, leidinggevende en de organisatie als geheel.
De trend in Nederland is ingezet om zaken, die eerder als privé werden bestempeld binnen organisaties, meer bespreekbaar te maken. “Dit gebeurt al op het gebied van mantelzorg en rouwverwerking bij het overlijden van een dierbare. De tijd begint nu ook te komen dat scheiding uit de taboesfeer komt,” zien ze bij Werk&Scheiding. “Een goed gesprek is een mooie start,” gaat Saeijs verder. “Daarmee kun je als medewerker samen met je leidinggevende of HR-adviseur kijken waar oplossingen zitten, zoals flexibele ureninzet, tijdelijk ander werk of een gedeelte van het werk bij collega’s onder brengen. Bespreek het, maak afspraken en ga het doen. Dan kun je echt stappen in de goede richting maken.”
Binnen organisaties zijn er vaak meerdere oplossingen die kunnen bijdragen aan het voorkomen van verzuim op dit gebied. Van persoonlijke ontwikkelingsbudgetten tot potjes voor duurzame inzetbaarheid. Veel organisaties zien dit als onderdeel van goed werkgeverschap.
Door de maartregelen rondom Corona van de afgelopen twee jaar en de huizenmarkt lijken op dit moment meer mensen uit nood nog bij elkaar te blijven. De verwachting is dat deze groep de komende maanden nog wel eens in beweging kan gaan komen. Want samen in één huis zitten, terwijl je uit elkaar gaat, is vaak maar beperkt houdbaar.
Een scheiding leidt niet gelijk tot verzuim. De medewerker kan vaak nog een aantal weken, soms maanden door, nadat hij/zij voor het eerst aangeeft de effecten ervan in het werk te merken. Dan duurt het vaak niet lang, voordat het uiteindelijk niet meer gaat.
Saeijs: “Verzuim heeft zo’n grote impact. Niet alleen op de medewerker in scheiding, maar ook op het team. Daar heeft niemand wat aan. Daarom organiseren we elke eerste donderdagavond van de maand een gratis webinar ‘Hoe blijf ik op de been tijdens mijn scheiding?’. Daarin geven we inzichten en tips aan medewerkers in scheiding om zelf verzuim te helpen voorkomen. Want voorkomen is altijd beter dan genezen.”
Het ziekteverzuim onder werknemers passeert dit jaar voor het eerst in twintig jaar de 5 procent, meldt verzekeraar Nationale-Nederlanden. Vooral de toename van mentale klachten baart zorgen. ‘De personeelstekorten trekken een zware wissel op werknemers en werkgevers.’
Al in het eerste kwartaal van dit jaar bereikte het ziekteverzuim in Nederland een recordhoogte van 6,3 procent. Een percentage dat zelfs in de coronatijd niet werd bereikt. Hoewel het ziekteverzuim in de maanden erna weer iets afnam, vallen normaal gesproken in het laatste kwartaal weer meer mensen uit. Inkomensverzekeraar Nationale-Nederlanden (NN) concludeert dan ook dat dit jaar de zeldzame grens van 5 procent ziekteverzuim wordt bereikt.
Daarmee is het ziekteverzuim voor het eerst sinds de invoering van de Wet verbetering poortwachter in 2002 weer terug op het ‘oude’ niveau. De wet, die werkgevers verantwoordelijk maakten voor de re-integratie, werd destijds ingevoerd om ziekteverzuim te verminderen. Met succes, want in de jaren erna was gemiddeld ‘slechts’ 4 op 100 medewerkers ziek. Die tijden zijn nu voorbij, blijkt uit het trendrapport van de verzekeraar. Vooral in de horeca steeg het aantal zieken hard. Al staat de thuiszorg en verpleging nog altijd ruim aan kop, met ruim 10 procent ziekteverzuim in het eerste kwartaal.
In veruit de meeste gevallen gaat het om kort verzuim door fysieke klachten. Toch baart de toename van het aantal overspannen medewerkers zorgen. ‘Inmiddels is eenderde van het verzuim gerelateerd aan psychische klachten’, vertelt Igno Schings, directeur collectieve inkomensverzekeringen bij NN. ‘Zes jaar geleden was dat nog maar eenvijfde.’ Uit recente cijfers van het CBS blijkt bovendien dat werknemers met mentale klachten veel langer thuiszitten. Gemiddeld ruim twee keer zolang als werknemers die om andere redenen verzuimden. Schings: ‘In een tijd dat er meer vacatures zijn dan mensen is dat extra vervelend.’
Toch is het precies die krapte op de arbeidsmarkt die het verzuim in de hand werkt, vermoedt Schings. ‘Je ziet dat de bezetting afneemt, maar ondernemers blijven roeien met de riemen die ze hebben. Dat levert extra werkdruk op voor de overgebleven werknemers.’
Werkgeversorganisatie AWVN en vakbond FNV bevestigen die vermoedens. ‘De tekorten op de arbeidsmarkt trekken een zware wissel op werknemers én werkgevers’, aldus de AWVN. Volgens het CBS geeft inmiddels ruim 10 procent van de zieke werknemers in onderwijs en de kinderopvang aan dat werkdruk de voornaamste reden is voor hun verzuim. Ook in de zorg en ict raken steeds meer werknemers overspannen. Volgens de FNV komt dat niet alleen door een hogere (administratieve) werklast, maar ook door de verminderde vrijheid en slechtere roosters.
Organisatiepsycholoog Aukje Nauta van de Universiteit Leiden wijst daarnaast naar de verdwenen cohesie op de werkvloer. ‘In de nasleep van corona zijn veel werknemers minder verbonden met hun werk’, zegt de bijzonder hoogleraar, ‘en iemand die zijn collega's nauwelijks kent, meldt zich makkelijker ziek. Bovendien werken mensen vaker thuis. ‘Daardoor zien werkgevers het minder snel dat er iets speelt.’
Om het verzuim tegen te gaan is het volgens Nauta essentieel dat werkgevers in gesprek blijven met hun werknemers. ‘Vraag hen wat zij nodig hebben. Dat hoeft heus geen urenlang gesprek te zijn, maar aandacht is wel een belangrijk deel van de oplossing.’
Voor werkgevers en verzekeraars is het ziekteverzuim vooral een dure kwestie. Nationale-Nederlanden berekende dat het Nederland dit jaar meer dan 18 miljard euro gaat kosten. Om het verzuim terug te dringen wijst ook de verzekeraar op meer preventie: ‘Maak de werkdruk en financiële stress bespreekbaar. Het klinkt heel simpel, maar het is een belangrijke eerste stap.’
Volgens werkgeversorganisaties VNO-NCW en AWVN doen veel werkgevers al meer om hun werknemers tevreden te houden. Zeker nu de arbeidsmarkt krap is, bieden zij hun werknemers aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden, een welzijnscoach of financiële ondersteuning vanwege de inflatie.
Toch blijkt in de praktijk de ondersteuning niet altijd even overtuigend: terwijl 90 procent van de werkgevers zich zegt te bekommeren om de mentale gezondheid van hun personeel, geeft slechts zes op de tien medewerkers aan dat zij dit daadwerkelijk doen. Er kan dus nog een tandje bij, erkent de AWVN. ‘We moeten het normaliseren om te vragen hoe het met iemand gaat, op de werkvloer en thuis.’ (Overgenomen uit de Volkskrant)
Bijna een kwart van de werkgevers zet zieke werknemers steeds meer onder druk om snel te komen werken. 28% schakelt hiervoor externe bureaus in. Bij de helft belt de werkgever na een paar dagen op met de vraag wanneer de zieke weer komt werken. Dit blijkt uit CNV-onderzoek onder 2600 werkenden.
Veel werkenden voelen de druk van hun werkgever. 22% meldt zich bij ziekte sneller beter dan een paar jaar geleden en 54% werkt vaak door als ze ziek zijn. Bijna de helft voelt zich bezwaard om zich nu ziek te melden vanwege de personeelskrapte.
CNV-voorzitter Piet Fortuin:
‘Wij adviseren werkenden die ziek zijn, om zich ook echt een paar dagen ziek te melden. Dit voorkomt langdurig verzuim.’
Bijna 1 op de 10 ondervraagden zegt zelfs langer ziek te zijn als de werkgever druk uitoefent om weer snel te komen werken. Bij 71% heeft druk vanuit de werkgever geen effect op de duur van de ziekmelding.
57% wordt door de werkgever gevraagd naar de aard en oorzaak van de ziekte.
‘Dit is wettelijk niet toegestaan. Werkgevers overtreden hiermee dus de wet. Werknemers hoeven helemaal geen antwoord te geven op deze vraag. Het zou goed zijn als iedere werknemer scherp op de hoogte is van zijn of haar rechten.’
1 op de 5 ondervraagden weet niet wat zijn of haar rechten zijn bij ziekmeldingen.
Het is wettelijk niet toegestaan voor werkgevers om te informeren naar de aard en oorzaak van de ziekte. Alleen de arbodienst of bedrijfsarts mag deze medische gegevens verwerken.
Wel mogen werkgevers aan de gegevens aan de werknemer vragen die noodzakelijk zijn om te kunnen beoordelen hoe het verder moet met de werkzaamheden. Bijvoorbeeld wanneer je weer verwacht op het werk te zijn en of er nog lopende afspraken zijn waarmee iets moet gebeuren.
Preventie is het ondergeschoven kindje op de werkvloer. 70% van de werkgevers neemt geen maatregelen om werkstress te verminderen. Slechts 1 op de 3 werkgevers investeert in een betere werksfeer om het verzuim tegen te gaan. Een meerderheid van de ondervraagden krijgt nooit de vraag wat ze nodig hebben om gezond hun werk te blijven doen. 40% van de werkgevers neemt geen maatregelen tegen grensoverschrijdend gedrag en 45% doet niets om de veiligheid op het werk (zowel fysiek als mentaal) te verbeteren.
‘Werkgevers zijn nu vooral druk met zieke werknemers weer forceren te werken en doen weinig aan preventie. Niet slim. In een tijd waarin stress ziekteoorzaak nummer 1 is, zouden werkgevers zoveel mogelijk moeten investeren in het verminderen van de werkdruk en het verbeteren van de werksfeer. Preventie moet het sleutelwoord van 2023 worden.’
Wie rouwt, krijgt niet altijd genoeg begrip van zijn of haar werkgever. Dat blijkt uit een onderzoek dat vakbond CNV uitvoerde onder 1900 leden die de afgelopen tien jaar iemand zijn verloren.
Vier op de tien bazen geven hun werknemers na verlies niet genoeg tijd om te rouwen, zo blijkt uit het onderzoek, dat vandaag is gepubliceerd. En ook: ruim een kwart krijgt naar eigen zeggen geen begrip voor de situatie. Eerder deze maand bleek uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat vorig jaar 6 procent van alle werknemers in de twee jaren daarvoor enige tijd niet of niet volledig werkte, na het verlies van een naaste.
"Schokkende cijfers", zegt Piet Fortuin, voorzitter van CNV. De roep om rouwverlof klinkt al enige tijd. "Er is weinig tot niets geregeld in dit land", zegt Fortuin. "Er is een aantal cao's die wel iets hebben geregeld, voor een uitvaart bijvoorbeeld, maar er staat niets vast voor hoe er vervolgens dan moet worden omgegaan met rouw op de werkvloer."
De kans is volgens Fortuin heel groot dat deze werknemers uiteindelijk verder van huis zijn, doordat ze in een burn-out belanden. "Uiteindelijk kost ze dit meer geld door een hoog ziekteverzuim. Werkgevers die geen ruimte geven aan verlies, betalen daar op langere termijn vaak de rekening voor." Volgens de vakbond gaat 37 procent van de rouwende werknemers te snel aan het werk en krijgt 10 procent een burn-out.
Redactie: Verlof vanwege het overlijden van een dierbare is vaak tekort om het verlies te verwerken, maar ook wanneer een dierbare terminaal ziek is, is dat een ernstige calamiteit waarbij de medewerker doorbetaald verlof zou moeten krijgen, in ieder geval de ruimte om meer tijd bij haar of zijn dierbare te zijn. Een werknemer is vaak niet eens in staat onder dergelijke omstandigheden goed te functioneren. Moet dat wettelijk geregeld worden? Als goed werkgever kun je ook een humane regeling treffen.
Voor deze vorm van ziekteverzuim is een aparte rubriek aangemaakt. Lees hier.
CNV-onderzoek ziekteverzuim.
Zie ook: Echtscheiding (pensioen) (hr-kiosk.nl)
Het CPB verwacht een lichte stijging in de werkloosheid dit jaar. “Het is een bekend patroon dat wanneer de werkloosheid stijgt, het ziekteverzuim daalt”, aldus Roelen. De verwachting is dan ook dat de ingezette daling van het ziekteverzuim ook in 2024 zal doorzetten. In 2023 daalde namelijk het langdurig verzuim met 14% ten opzichte van het jaar ervoor.
De afname van ziekteverzuim brengt echter niet alleen positief nieuws met zich mee. Ondanks de daling blijft het probleem bestaan dat mensen die ziek zijn, gemiddeld langer afwezig zijn, vooral bij psychische klachten. In 2023 werden er 2,9 miljoen verzuimdagen genoteerd als gevolg van psychische klachten, wat de Nederlandse samenleving jaarlijks meer dan 1 miljard euro kost. Met name in de sectoren onderwijs, zorg en zakelijke dienstverlening is psychisch verzuim prominent aanwezig, waarbij 40% van het verzuim een psychische oorzaak heeft.
Oorzaken van psychisch verzuim liggen vaak in een verstoorde werk-privé-balans. Roelen benadrukt dat mensen hard werken, maar ook steeds meer persoonlijke verantwoordelijkheden dragen. Vooral mantelzorgtaken voor een zieke partner of ouder zijn moeilijk te combineren met werk. Roelen roept werkgevers op om meer aandacht te besteden aan het welzijn van hun medewerkers en op maat gemaakte afspraken te maken met diegenen die werk en mantelzorg combineren. Hoewel er momenteel enkele weken zorgverlof beschikbaar zijn voor mantelzorgers volgens de regelgeving, is dit vaak onvoldoende. Roelen pleit voor verbeterde overheidsregelgeving, gezien het groeiende probleem van mantelzorg in de participatiemaatschappij.
Roelen wijst op andere oorzaken van psychisch verzuim, zoals oudere werknemers die moeite hebben met de digitale veranderingen op de werkvloer. Ook bij jongeren die de arbeidsmarkt betreden, ziet hij veel stress en psychische klachten. Het is van belang voor werkgevers om aantrekkelijk te blijven en waardevol werk aan te bieden, aangezien veel jongeren hiernaar op zoek zijn.
Langdurig (psychisch) verzuim wordt in eerste instantie vaak opgevangen door collega's, wat resulteert in een hogere werkdruk voor hen. Bij aanhoudend verzuim kan het nodig zijn om tijdelijke krachten in te huren, wat zowel tijd als energie kost en de werksfeer negatief kan beïnvloeden. Bovendien kan het aanzienlijke gevolgen hebben voor de productiviteit.