Vergrijzing bevolking

Inhoud

1. Dubbele vergrijzing
2. Levensverwachting
3. Hoe ontwikkelt de levensverwachting in Nederland in vergelijking met andere landen?
4. Vrouwen leven 3,7 jaar langer dan mannen
5. Verschil in levensverwachting gevolg van kleinere sterftekansen vrouwen vanaf 65 jaar
6. Levensverwachting stijgt van mannen sneller dan die van vrouwen
7. Nederlandse vrouwen lopen achter in Europa
8. Verschillen tussen mannen en vrouwen sterk afgenomen
9. Redenen verschillen levensverwachting wereldwijd
10. Levensverwachting bij geboorte, mannen en vrouwen
11. Gevolgen vergrijzing
12. Negatieve en positieve keerzijden van vergrijzing
13. Veroudering in Europa
14. Gewilde doelgroep
15. Is granaatappel een wondermiddel tegen ouderdom?
16. Bijna kwart van de stemgerechtigden is ouder dan 65
17. Kangaroewonen
18. Rotterdam trekt tien miljoen uit voor ouderen
19. Vergrijzing in Nederland minder groot probleem dan we denken
20. Ouderen van grote waarde voor samenleving
21. Veroudering en levensduur

---

Dubbele vergrijzing

Regelmatig wordt gesproken over een dubbele vergrijzing: meer ouderen en meer oudere ouderen. Het aandeel 65-plussers in de bevolking gaat de komende jaren snel stijgen. Nu behoort 15 procent van de bevolking tot deze leeftijdsgroep. In 2040 zal dit naar verwachting zijn opgelopen tot 26 procent. Deze stijging kan gevolgen hebben voor de pensioenuitgaven en de bekostiging van de AOW. Nu telt de Nederlandse bevolking voor elke 65-plusser nog 4 personen in de arbeidzame leeftijden van 20 tot 65 jaar. In 2040 zal dit zijn teruggelopen tot 2 personen. Het aantal 80-plussers stijgt van 0,6 miljoen nu tot 1,7 miljoen in 2050. Het is te verwachten dat de behoefte aan ouderenzorg door deze stijging zal toenemen. In 2050 zal 10 procent van de bevolking ouder dan 80 zijn, nu is dat nog 4 procent, aldus cijfers van het CBS.

Levensverwachting

Wat ook invloed op de vergrijzing heeft, is de toename van de levensverwachting. In 2007 was de levensverwachting bij geboorte 78,0 jaar voor mannen en 82,3 jaar voor vrouwen. Een verschil van 4,3 procent.
En in 2011 was de levensverwachting bij geboorte voor vrouwen 82,9 jaar, tegen 79,2 jaar voor mannen. Het verschil - 3,7 procent - is dus in enkele jaren 0,6 procent lager geworden. Conclusie: De levensverwachting tussen mannen en vrouwen is afgelopen vier jaar sterk afgenomen, de reden(en) van deze vermindering geeft het CBS niet. De vraag of verschil nog kleiner wordt, is niet te antwoorden.

Levensverwachting bij geboorte, mannen en vrouwen

Hoe ontwikkelt de levensverwachting in Nederland zich in vergelijking met andere landen?

In 2012 was de levensverwachting bij geboorte voor een Nederlandse man 79,2 jaar en voor een Nederlandse vrouw 82,9 jaar. De levensverwachting voor Nederlandse mannen is ongeveer een half jaar hoger dan het gemiddelde in de EU-15-landen en ongeveer twee jaar hoger dan het gemiddelde in de EU-27-landen. Nederlandse vrouwen doen het relatief slechter dan mannen in Europa. De levensverwachting voor Nederlandse vrouwen is ongeveer 0,7 jaar lager dan het EU-15 gemiddelde en 0,2 jaar hoger dan het EU-27 gemiddelde. Vooral Zuid-Europese landen hebben een hoge levensverwachting. In de rest van de wereld scoren Japan, Australië en Canada hoog op het gebied van de levensverwachting. De meeste landen in Afrika scoren laag.

De levensverwachting bij geboorte in Nederland is de afgelopen 50 jaar voor zowel mannen als vrouwen met 7,4 jaar toegenomen. Deze toename is lager dan in de meeste Europese landen. Vooral onder Nederlandse vrouwen stagneerde de levensverwachting in de periode 1980-2000, terwijl in deze periode het gemiddelde in Europa gestaag bleef stijgen.

Vrouwen leven gemiddeld 3,7 jaar langer dan mannen

De levensverwachting bij geboorte was in 2012 voor vrouwen 3,7 jaar langer dan voor mannen. De resterende levensverwachting was voor vrouwen op iedere leeftijd groter dan voor mannen. Tot 65 jaar was het verschil groter dan 3 jaar. Met een toenemende leeftijd nam het verschil in resterende levensverwachting snel af (zie figuur 1).

Verschil in levensverwachting gevolg van kleinere sterftekansen vrouwen vanaf 65 jaar

Het verschil in levensverwachting bij geboorte tussen mannen en vrouwen is vooral een gevolg van de kleinere sterftekansen voor vrouwen van 65 jaar en ouder. Op jongere leeftijd zijn er wel verschillen in sterfte tussen mannen en vrouwen, maar deze hebben een klein effect op de levensverwachting, omdat sterfte op jonge leeftijd relatief zeldzaam is.

Levensverwachting mannen stijgt sneller dan die van vrouwen

In 2012 was de levensverwachting bij geboorte voor vrouwen 82,9 jaar, tegen 79,2 jaar voor mannen. Vooral door een snellere stijging bij mannen is het verschil in levensverwachting tussen mannen en vrouwen sterk afgenomen.

De levensverwachting van mannen nam over de hele periode 1985-2011 sneller toe dan die van vrouwen. Tussen 1985 en 2000 groeide de levensverwachting bij geboorte voor mannen met 2,5 jaar, tegen slechts 0,9 jaar bij vrouwen. Daarna trad een versnelling op. In de periode 2000-2011 bedroeg de toename bij mannen zelfs 3,6 jaar. Vrouwen boekten in deze periode een winst van 2,3 jaar.

Nederlandse vrouwen lopen achter in Europa

In de meeste Europese landen is de levensverwachting van vrouwen sneller toegenomen dan in Nederland. Dertig jaar geleden hadden Nederlandse vrouwen nog een van de hoogste levensverwachtingen in Europa. In 2010 was hun levensverwachting ten opzichte van de meeste landen in Noord-, Zuid- en West-Europa achterop geraakt. Nederlandse mannen deden het echter steeds beter. Op dit moment staat hun levensverwachting op een zesde plaats in de Europese rangorde, achter Zwitserland, Zweden, Italië, Spanje en Noorwegen.

Verschil tussen mannen en vrouwen sterk afgenomen

Door de snellere stijging van de levensverwachting van mannen neemt het verschil in levensverwachting tussen mannen en vrouwen steeds meer af. Het verschil bedroeg in 2011 nog maar 3,7 jaar. Halverwege de jaren 80 lag dit nog op ruim 6,5 jaar. Ook in Europees perspectief is deze kloof klein. In 2010 was alleen in Zweden en het Verenigd Koninkrijk het verschil tussen mannen en vrouwen kleiner dan in Nederland. In de landen van Oost-Europa is het verschil groter.

Redenen verschillen levensverwachting wereldwijd

Er zijn wereldwijd grote verschillen in de levensverwachting, die meestal door verschillen in volksgezondheid, geneeskunde en voeding van land tot land worden veroorzaakt. Gemiddeld blijken levensverwachting en vruchtbaarheid (aantal kinderen per vrouw) negatief geassocieerd: hoe langer de levensverwachting, hoe minder kinderen. Een vergelijking van alle landen en regio's laat zien dat vooral de toegenomen welvaart en de verlengde levensverwachting (en niet de cultuur of religie) verband houdt met de afgenomen vruchtbaarheid.²

Er zijn ook verschillen tussen groepen binnen hetzelfde land. In de Verenigde Staten waren er in het begin van de 20e eeuw zeer grote verschillen in de levensverwachting tussen mensen van verschillende rassen. Tegenwoordig zijn deze verschillen kleiner. Er zijn significante verschillen in het levensverwachting tussen mannen en vrouwen in de ontwikkelde landen. Vrouwen worden meestal ouder. Deze verschillen tussen de geslachten zijn de laatste jaren kleiner geworden, doordat de levensverwachting van mannen wat sneller stijgt dan die van vrouwen.

De schadelijke gevolgen van gewoonten zoals tabak

Tabak en andere verslavingen zorgen ook voor een significant verschil in levensverwachting. Roken is de belangrijkste reden³ waarom in Europa de gemiddelde levensverwachting van mannen lager ligt dan die van vrouwen.

Een ander belangrijk verband met de levensverwachting is er met het beroep. Mensen in beroepen waarvoor een hogere opleiding nodig is, hebben een hogere levensverwachting. Een deel is toe te schrijven aan de arbeidsomstandigheden. Het werken met asbest en in mijnen zorgt voor een lagere levensverwachting. In de ontwikkelde landen neemt door de verbeterde veiligheidsmaatregelen op het werk dit aandeel af. Een ander deel is toe te schrijven aan een verband tussen de keuze van het beroep en de keuze van de lifestyle. Erfelijke aanleg speelt een kleinere rol.⁴

De laatste jaren zijn de zwaarlijvigheid-gecorreleerde ziekten (Obesitas) een belangrijke volksgezondheidskwestie in vele landen geworden. De toename van zwaarlijvigheid wordt verondersteld een potentieel gezondheidsrisico te zijn door de stijgende risico's van kanker, hartkwalen en diabetes.

Gevolgen vergrijzing

De financiële en andere gevolgen van de vergrijzing zijn nu al fors en zouden wel eens vele malen groter kunnen zijn dan wordt aangenomen. Het alsmaar ouder worden zet niet alleen de AOW*- en pensioenuitkeringen steeds meer onder druk, maar ook de kosten van de medische zorg. Het actieve deel van de bevolking wordt in verhouding steeds kleiner, met als gevolg dat steeds meer personen afhankelijk worden van minder werkenden. Met de vergrijzing en vroegtijdig vertrek via flexibele pensionering dreigt niet alleen een tekort aan actieven, maar ook een exodus van intellect.

* In 2001 was van elke 1000 euro die in Nederland werd verdiend, 47 euro nodig voor de AOW. In 2040 is dat naar verwachting 90 euro.

Negatieve en positieve keerzijden van vergrijzing

• het aantal 65-plussers zal ook op langere termijn (> 30 jaar) in verhouding tot 2004 hoog zijn;
• de kosten voor de verzorging en pensioen/AOW zullen daardoor sterk stijgen;
• in verhouding zijn er straks weinig jongeren die de toegenomen kosten van de ouderen zullen dragen;
• doordat bepaalde arbeid schaars wordt, zal waarschijnlijk een groter beroep op ouderen worden gedaan;
• fabricage (vergrijzingsindustrie) en afzetmarkten (farmacie, vrije tijdsbesteding, rollators) ontstaan;
• meer mensen zullen inzetbaar zijn voor vrijwilligerswerk.

Veroudering in Europa

Europese bevolking zet door (DEMOS, december 2003) De bevolking van Europa veroudert. Deze veroudering is een onontkoombaar proces, dat al decennia lang aan de gang is en de komende 50 jaar zal aanhouden. De leeftijdsstructuur mag dan per regio en per land soms aanzienlijk verschillen, de veroudering is een gemeenschappelijk kenmerk. Met draconische, vaak onethische maatregelen zou het tij misschien te keren zijn, maar ook dan slechts tijdelijk. Pas over 50 jaar komt er naar verwachting een einde aan de vergrijzing. De vergrijzing in Europa leidt tot hogere sociale lasten. De komende jaren zal de financiering van de oudedagsvoorziening in veel Europese landen een probleem worden. Nu zijn er gemiddeld in de Europese Unie op iedere 100 mensen in de werkzame leeftijd, 24 van 65 jaar of ouder. In 2050 zullen dat 47 zijn. Europa zal zich langs twee lijnen moeten voorbereiden op de vergrijzing. Aan de ene kant door een verbreding van het draagvlak voor sociale bescherming en pensioenstelsels. Dat kan door een verdere toename van de arbeidsdeelname. Aan de andere kant door het waarborgen van de houdbaarheid en kwaliteit van nationale stelsels van sociale bescherming en pensioenen. Om de pensioenstelsels van de landen van de Europese Unie betaalbaar te houden, zijn naar mening van het kabinet hervormingen nodig. Uitgangspunt daarbij is dat de stijgende pensioenkosten niet worden gefinancierd door grotere begrotingstekorten of door hogere belastinginkomsten.

Gewilde doelgroep

Voor de marketeers zijn de ouderen (als men ze weet te vinden) een goudmijn. Velen zijn vitaal, kapitaalkrachtig en willen hun geld ook besteden. Deze categorie (ouderen ouder dan 50 jaar) wordt dan ook aangeduid als Wealthy Healthy Older People (Whoopies) of 'empty nesters' (vijftigplussers van wie de kinderen het huis uit zijn). Uit onderzoek blijkt dat van gerichte aandacht voor deze categorie werknemers, i.c. van het beschikbaar stellen van specifieke Employee Benefits, nog weinig is te merken. Te zeer richten Employee Benefits zich op 'alle consumenten', waarbij men ouderen nog net niet uitsluit.

Is granaatappel een wondermiddel tegen ouderdom?

Granaatappel bevat een molecuul dat, eenmaal omgezet door bacteriën in de darmen, één van de oorzaken van veroudering tegengaat. Bij muizen is het effect verbazingwekkend, maar werkt het ook bij mensen? Vruchtbaarheid, dood en wedergeboorte. Het zijn zaken waar de granaatappel al eeuwenlang symbool voor staat. Dat komt door de rode kleur van de pitjes, die al gauw geassocieerd wordt met bloed.

Een nieuwe studie suggereert dat die symboliek misschien niet voor niets is. Granaatappel helpt één van de oorzaken van veroudering tegen te gaan, schrijft de site Science Daily op basis van Zwitsers onderzoek. Althans bij rondwormen en muizen.

Bijna kwart van de stemgerechtigden is ouder dan 65

Van de 12,9 miljoen Nederlanders die 15 maart hun stem uit mogen brengen is 24 procent 65 jaar of ouder. Bij de verkiezingen in 2012 was dat nog 22 procent. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft die stijging te maken met het effect van de naoorlogse babyboom.

De 65-plussers hebben van alle generaties met 29 procent het minste vertrouwen in de Tweede Kamer. Dat was bij jongeren tot 35 jaar een stuk hoger met 39 procent. De middengroep zit er met 33 procent tussen in.

Leeftijd lijkt van invloed te zijn op de partijkeuze. 50Plus en het CDA trokken vier jaar geleden relatief de meeste oudere stemmers. D66 en de PVV waren vooral populair onder jongeren. GroenLinks en de SP kregen in 2012 in verhouding veel stemmen van mensen van middelbare leeftijd. (Bron: NOS, 23 feb. 2017)

Kangaroewonen

Kangoeroewonen is een woonvorm waarbij twee of meer generaties in één huis wonen of op één erf samenwonen. Dit fenomeen vloeit voort uit de versobering van de ouderenzorg door de overheid. Hoewel de overheid het kangoeroewonen stimuleert, kleven er fiscale en financiële aspecten aan.

MoneyView besteedt in zijn nieuwste Special Item Hypotheken aandacht aan 'kangaroewonen'. (Bron en meer: VVP, okt. 2018)

Rotterdam trekt tien miljoen uit voor ouderen

Rotterdam trekt tien miljoen euro uit om de stad aantrekkelijk te maken en te houden voor ouderen. In 2035 is een op de vijf Rotterdammers ouder dan 65. Om de stad klaar te maken voor deze vergrijzing, heeft Rotterdam een pakket aan plannen gelanceerd. Zo moeten woningen worden aangepast en worden ouderen gestimuleerd om te bewegen. Verder wordt de eenzaamheid aangepakt en komt er passende zorg voor bijvoorbeeld dementerenden.
(Bron: Skipr, 17 dec. 2018)

Vergrijzing in Nederland minder groot probleem dan we denken

Het probleem van de vergrijzing is dat er mensen onderhouden moeten worden. Maar je moet niet vergeten: er is ook een groep jongeren, kinderen die onderhouden moet worden. Dus je moet kijken naar 65-plus én 18- of 20-min. Als je dan kijkt naar het percentage mensen dat je kunt rekenen tot de afhankelijke bevolking, dan was dat in 1965 veel hoger dan nu. Omdat er toen veel meer kinderen waren. (Bron en meer: AD, 19 aug. 2019)

Ouderen van grote waarde voor samenleving

Over tien jaar telt Nederland ruim twee miljoen mensen van 75 jaar of ouder; 600.000 meer dan nu. Hun betrokkenheid en inzet zijn hard nodig, maar in Nederland worstelen we vaak nog met vooroordelen over ouderdom. Om dit perspectief bij te stellen, start het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de nieuwe campagne ‘De waarde van ouder worden’.

De officiële aftrap van de campagne vond op 25 november plaats tijdens het online congres ‘Een nieuwe generatie ouderen langer thuis’. Ook werd het inspiratieplatform www.dewaardevanouderworden.nl gelanceerd. Op deze website vinden de aankomende oudere generaties (55+’ers) onafhankelijk en simpel advies om zich effectief voor te bereiden op een minder mobiele levensfase. Door op tijd stappen te zetten, behoudt deze groep langer de regie en onafhankelijkheid. (Bron: Rijksoverheid, 25 nov. 2020)

Veroudering en levensduur

De meeste kinderen geboren vandaag in ontwikkelde landen zou kunnen leven op hun 90 te vierenTh of zelfs hun 100Th Verjaardag. Tegelijkertijd ligt het aantal baby's dat geboren wordt ver onder het 'vervangingsniveau' van 2,1 kinderen per vrouw. Als gevolg daarvan vergrijzen de samenlevingen snel. In deze context bestuderen we hoe lang mensen leven en welke factoren hun levensduur beïnvloeden. We onderzoeken ook hoe vergrijzing en duurzaamheid onze samenleving, onze economie, de arbeidsmarkt en het overheidsbeleid beïnvloeden. We gebruiken een 'life in context' onderzoekslens, om te onderzoeken hoe vroege levenservaringen de resultaten van het latere leven beïnvloeden. (Bron: Nidi, dec. 2020)

Ga terug naar Vergrijzing.